Lê heke ev jî pêgirê ramyariya rastîn neyê kirin, dibe çavkaniya metirsiya mezin. Va di vê mijarê de jî asta pêşxistin û dahûrandinê, bi ya min asta min a ronahîbûnê hindek darîçav kiriye. Giyaneke xwe ya tine heye, zanebûneke xwe ya firotî heye. Yanî ku tu bibêjî bi gor rastîna Kurd pênaseya wê bide çêkirin, tenê ezê karibim vê bibêjim; gelo tu çiqas hatî firotin, di nav çend destan re derbas bûyî, te çend ezbenî guhertine, ma tiştekî bi navê te heye an na? Li ba veceniqandinekê, ezê lê binêrim ku belkî jî tiştekî bi navê te nîn e.

Ji dijmin rêçek ango siyek...

Balkêş e, her ku vedikolim peyda dikim. Ev têgîn bi rengê wehiyên pêxemberan bi ser min de tên û li min zorê dikin. Wekî din jî çareya me tine ye. Her ku em rastînê wernegirin, wergirtina hêzê, wergirtina nasname û kesayetiyê ne gengaz e.

Va, di vê xalê de mirovê herî azad ew mirov e ku dizane ka bi kûderê ve girêdayî ye û ew kes e ku dikeve hundirê çalakiya wê ya herî bi şidet.

Ango rastiyê...

Çendî ku tirsnak be jî, ev zewqê dide min. Kengê ku te zimanê rastînê wergirt, hingê tu dikarî nexweşiyê derbas bikî. Bi awayekî din tu nikarî li vê cîhanê bijî: Ev taybetmendiyeke min e. Rewşa mirovê di nava me de jî berevajiyê vê ye. Bi rastî jî çiqas birevî, dê tu ewqas vehesî. Tiştekî nayê bawerkirin e! Ji tîpên herî rewşenbîr re, herî ber bi rastiyê ve, çek di dest de; va, wêrekî bi şerkirine nîşan didin. Ên ku pêwîst e bi rastiyê ve girêdayî bin, mijara ku herî zêde tê de zorahiyê dikişînin ev e. Bi hezar caran diçine mirinê, lê nayên wê rastîna ramyarî ku serê xwe di yoma wê de didin, nasnameya azad û zemînê wê yê ramanî û rêxistinî. Ev nakokiyeke erjeng e. Niha ez hewl didim ku vê çareser bikim.

Di berê de çek girtina dest jî gihînekeke mezin bû. Di berê de peyvekê xistina devê mirovên me jî gihînekeke mezin bû. Tebî xebat pêşve çûye, lê hê jî em ji wergirtina nasnameyê dûr in. Ji ber ku em dûr in Demirel jî dibêje; “Ez nasnameya Kurd qebûl dikim!” Ger me nasnameyê hindek bi saxlemî wergirtiba, dê ji devê wî tenê ne ew peyv, bi cidiyeteke mezin dê wê nasnameya li hember xwe nas kiriba. Pir aliyên me yên jandar* hene.

Ez ber dikevim.

Belkî rewşenbîrên me ango yên ku hindek diramin û heta şoreşger jî dikarin bibêjin em xwedî îdîa ne. Lê ji ber ku biwêrekî nahizirin, nizanin wê çawa bijîn, Zîlanê nas nakin û ji ber ku eleqeyeke mezin nîşanê rastînê nadin, ez pir bihêrs dibim. Ev hemû xebatên rewşenbîrî û wêjeyî ne. Lê ditirsin, ên herî şoreşger jî ditirsin.

Takekes birçî ye...

Niha hemû ajo belaya ser in. Bisazîbûna ramyarî nîn e, bisazîbûna çandî nîn e, bisazîbûna leşkerî nîn e; di destên wî de tiştek nîn e. Tenêtiyeke tirsnak diderbirîne. Ez dibêjim tenêtiya xwe bibîne, bibîne û ger gengaz be, bi ser xwe ve biçe. Ez hewl didim ku mekanîzmayan pêşbixînim.

Bihêrs im.

Ez xwe bi zorê digirim. Lê ji ber ku naxwazim bin bikevim, ez dibêjim ezê bi azîneyeke cewaz rastînê lê pêwîst bikim. Va, ev mekanîzmaya bi navê PKK’ê hindek wisa pêk hatiye. Dîyalektîka ku civakê serûbin kiriye hindek wisa ye. Her ku ji rastînê rev çêdibe, ya min jî înada min digire û ez dibêjim bi van hindek rastînê bidime hîskirin.

Ez rastînê bi lêv dikim, rastînê birêxistin dikim û rastînê biçek dikim. Rastînê datînim pêşiya wan û bi vî awayî tola xwe distînim. Bi rastî jî pêwîstiyên paşnavê xwe tînim cî. Zewq dide min, ez hêrsa xwe hindek bi vê sivik dikim.

Ez li ser mirovê xwerû û bijartî pir disekinim. Heta dikare bê gotin ku kurtaseya jiyana min wilf nîşandayîna mirovê ji xwerû ber bi bijarte û ji bijarte ber bi mirovê xwerû ye.

Bi ya min mirovê xwerû mirovê herî bijarte ye. Lêgerîna min a bijarteyiyê, ji bo peydakirina mirovê xwerû ye.

Tebî ne ew mirovê di destpêkê de ku xwezayî û xwerû bû. Dê evê pir bibe ûtopîk û dozîneyî.

Mirovê xwerû dê çawa şekil bigire?

 

Bîrdoziyên mirovanî hene. Ê ku mirovanî û mirovî ye çî ye? Bi vê wateyê rizgarîxwaziya netewî ya Kurd ji bo min tenê amrazek e. Di bingeh de li paş vê amrazê mirovaniyeke kûr û lêgerîneke mirovî heye. Nexwe ne gengaz e ku ez vê çalakiyê pêşve bibim. Eleqeya min a mirovî di asteke awarte de ye.

 

Şiyarbûnî hatiye wê astê ku, hemû xuyangên diteyisin vedigerin bertekê. Min xwe vegerandiye mekanîzmayeke parastinê ya wisa. Ez dibêjim; berteka çewt raber kir, ezê bi berteka rast bersiv bidim. Ev rê li ber şerekî mezin vedike. Bi ya min çi eleqeya wî mirovê li hember min bi xwerûbûn û bijarteyiyê nîn e.

Ez timî vê pirsê ji xwe dikim; ez nikarim wek van bijîm û hûn dizanin ku ez najîm.

Ma ez dikarim di çerxa seretayî de, yan di çerxa navîn de, yan jî di çerxa niha de baştirîn bijîm?

Di her çerxî de, ne di ti çerxî de û di çerxên bên de dijîm.

Bi çerxan re navbera min ne baş e. Rewşeke cewaz e...

Mirovê bi tenê...

Helbet ev ji bo min pêwîst e. Ji ber ku pîrozbûn bi xwe ev e. Ger bi derdorê re biyek bibim, dê pîrozbûn bisekine. Ji ber ku disekine, dê çalakî bisekine, partî û tevger pêş nakeve. Ne tenê ji ber pêdiviya tevgerê, di felsefeya min a mirovanî de tetmîn nebûyîn heye.

Ez nahedirînim; ecibandin bila li virê bimîne, ez tirsnak û mezin bibertek im. Min rêxistina PKK’ê, vî şerî bi armancên ramyarî yên bingehîn ên civakê re girêdayî aniye rewşa bihevseng.

Teqîna bertekê...

Hêrsên min hene, yên ku naecibînim hene, redên min hene. Ez dixwazim van derbasî jiyanê bikim. Mesela li gund digotin, weke ku tê zanîn nakokiyên gund... Bi ser de here û çareser bike, -va tu ciwan î, bi gor rêpîvanên malbata me paşnavê te jî Ocalan e, here û çi pêwîst dike bike... Min got ez hêrsa xwe wisa nadim teqandin. Min xwe veşart, min manevrayeke balkêş li dar xist. Manevrayên min ên wisa, vegerandina wilfên min di asteke nayê bawerkirin de ne. Helbet ev dikarin ji bo hezê jî bêne gotin. Bi wan re jî mijûlahiyên pir alî hene. A herî guncav, ez di felsefeyê de lê geriyam. Me, ji vê re got polîtîkaya rizgariya netewî ya herî rast.

 

Lêgerînên min ên tirsnak hene.

Ez dixwazim hêrs û arzûyên xwe mezin bikim û ber bi dumahîka mezin ve bibim. Bûna zanyarekî baş, her wekî ev jî encamê hêrsê ye, dahîtî jî bi vê ve girêdayî ye. Di saziyên mêtînger de bûna bûroqrat, heta leşker, sivîl, bûroqratê ramyarî jî; min bi rengê gelo dibe pirsan ji xwe kirin. Ev jî ji rêzê ne û min vê ji rêzêbûnê peyitandibû. Min eleqeyê nîşan neda. Rastîna ramyariya sosyalîst ji bo min wateyeke mezin derbirand.

Sosyalîzm bûyereke rojaneyî ye, polîtîkayeke mezintirîn e. Vê yekê daxistina rastîna Kurdistanê, dê dijmînê wê bi gor rêzikên geometrî di asteke pêş de zêde bibin. Ev tê çi wateyê? Tam tê wê wateyê ku sahaya ku ez karibim bertekên xwe tê de biteqînim hatiye peydakirin.

Sedemê ku ez di ramyariya rizgariya netewî de ewqas balrakêş im; ji ber ku min zemînê mezinahiya hêrsê, lêgerînê û îdîayê wergirtiye. Zemînên din piçûk in, min tetmîn nakin. Bûna general ango ramyarek min tetmîn nake. Piraniya we bi bûna yekî ji rêzê qîma xwe tînin. Di van sînoran de mayîna min ne gengaz e. Ev bi xwe jî ji min re teng tê.

Zemînê Kurd lewaz e, lê ji ber ku di rewşa daringiyekî xam de ye, ez xwedî heteriyê me. Ger ez vê zemînê bi kar bînim, ezê karibim xwe hilavêjim zemînên din. Ezê karibim bi DYA’yê re mijûl bibim, karibim bi binkeyên kevnare yên Rojhilata Navîn re mijûl bibim. Hêviya vê bi xwe peroşî dide. Ez dibêjim dawiya vê xebatê jî dê baş be. Lê zemînê niha jî pir baş e û ev berhemê jî dide. Di vir de ger baldêrî bê nîşandan, ez ji rewşa hestyarî û hêrsî derdikevim û bi dumahîyeke ramyarî ya mezin ve diçim.

Ez rasteqînî me, ne serborîperest û xeyalperest...

Min bi gor pîvanên zanistiyê kirûya netewî pir vekola. Ez di wê astê de me ku dikarim qasî zanyarekî herî baş civakbûnê bi gor asta zanistiyê ya heyî fêm bikim.

Jê jî wêdetir ez çalakmendek im.

Erê çalakmend. Ev jî baş e... Ez propagandevanekî erjeng im. Rêxistinkar im. Timî di rewşa tevgerê de me. Ger ev hemû bi hev re nebin, hingê ez nexweşek im ango jiyîna min zor e. Pejirandina jiyanê li ba min, ewqas vekirin û hilgavtina mezin daye çêkirin. Evqas rêxistin, dê hemû jî di astên çekdarî ên herî metirsîdar de bibin şervan. Dê taybetmendiyên milîtan ên erjeng jî pêş bikevin. Baş bala xwe bidinê, rojane ez ewqas xwe digijgijînim nebû, tu dikî û tuyê bi vê bimirî. Li virê îdîaya jiyanê hêz qezenc dike. Divê bi reha tu bijî, her tişt bi jiyînê ve girêdayî ye.

Ayrıntılar

Yayınlandı: 06 Haziran 2013

Dema me destpê kir, me axaftineke wiha kiribû: Ji niha şûn ve hemû roj Newroz in. Di van bîstûpênc salan de bi rastî hemû sal rojên Newrozê ne. Soza me ev bû, me neperçiqand.

Berxwedêriya pîroz, şerê me yê vejînê Newroza xwe ya bîstûpêncemîn bi serketineke mezin hêza pêşwazîkirinê nîşan daye. Heke em ketina mezin a dîrokî bi hilweşandina Medan re bidin destpêkirin, piştî ketina 2500 salan, ev bîstûpênc salên belkî jî tam bersiva wê ye û her saleke wê sedsalekê peyda dike, bi rastî jî vejînek e û pir nêzîkê rizgariyê bûye.

Ger em fêm bikin, em ji kuderê hatine û hatine êxistin rewşeke çawa, em karibin bihizirin, divê em çawa bibin û bibiryar bikin, ka dikarin çi bikin, em ê bibînin ku ya jê re tê gotin jiyan ji mirinê xirabtir e. Ger em bigihîjin mirovahiya xwe û nasnameya xwe ya azad ku bi axê re têkil bûye; nefes danûsitandineke vê ya sînordar jî ka çiqas hêja ye, em neçar in ku teqdîr bikin. Ji vê jî wêdetir bi minetariyeke mezin di serî de pakrewan, her kesê ku di van salan de berxwedêriyeke watedar nîşan daye; pakrewaniyên me yên mezin ên Newrozê Mezlûm Doxan, Zekiye, Rahşan, Ronahî-Bêrîvan û raderbirîna dawî ya serhildanên me yên pîroz ên hema her sala di salên 90’î de li Nisêbîn, Cizîrê, Şirnex, Licê, Wan û li hemû Kurdistanê tevahî pakrewanên li bajêr û gundan ger em têxin puxteya vê Newrozê, em ê bibînin ku divê jiyan bi awayeke dîtir were fêmkirin û şer jî bi awayeke dîtir were dayîn.

Divê li ser vê sala bîstûpêncemîn tim bê sekinandin û ev jê bêne derxistin. Ger hebe îdeaya me ya mirovahiyê ji bo ku em hêzê nîşanî jiyanê bidin li ser axên dayîk, divê em van salan wek salên xwe jinûve pêkanîn û afirandinê binirxin. Dîsa em ji ramaneke pir puxtedar bigrin heya henase sitandineke azad, ev sal salên peydakirina her tiştên wenda bûne û hatine wendakirin in. Divê hûn fêm bikin ku şer jî di bingeh de hewldana vê ya herî dawî ye. PKK bûyereke vejînê, bûyera roja nû û bûyera Newrozê ye. Me vala bi vê rojê re dest bi PKK’ê nekir. Di wê serdema ku ti nîşaneyên hêviyê tinebûn jî gotina “Ez ê bi vê nasnameyê, ji bo vê sozê bijîm û heke pêwîst bike ez ê şer bikim” e.

Ew roj weke îro tê bîra min: Li paytexta dijmin di qonaxa ciwatiyê de ku bi heşifandin, bêîdeabûn û daqurtandinê re rûbirû bû, tevî hemû derfetên rakêş ên mêtingeriyê ku li ber sêlûna paşverû û tinebûnê bûn, min ev çêtir dît. Me ji jiyana mêtingeriya îmhakar re got “Na!” Me got, ma em dest bi vê hêviya azadî ku bêhêvî, bêderfet û bêîmkan xuya dike bikin dê çi bibe? Gaveke wisa bû ku ti tuwêjî pê bawer nedikir, çendî ku bi her tiştî wateyê didan jî, nekarîbûn wate bidin vê. Belkî jî di cîhan û dîrokê de hempayê wê nîn e. Me ev biryar da. Bi du peyvan be jî, li axa dayîk ger jiyaneke bi nasname pêk were, me got bila ev jiyan azad be û em ketin nava wî şerê mezin ê hêviyê.

Ma di naverastê de çi tine ye, em ji mirovên heşifandî bigrin yên herî xayîn, ji dilêrên bêhampa bigrin yên herî ketî, ji yên xweşik bigrin yên herî kirêt, yên herî tirsok bigrin yên herî dilêr, yên herî mirî bigrin yên herî zindî her tişt tê de heye. Îro hindik be jî me hêrsa xwe ya mezin daxistiye. Lê ji bo bingeha şerê mezin û rizgariyê afirandina van rojan em dizanin ku weke destpêkekê ye.

Ji bo partiyên nûjen bîstûpênc sal, salên serketinê ne.

Hema hema hemû partiyên sedsala bîstemîn ku şoreşên mezin çêkirine, ev kar di deh-panzdeh sal an jî nebe di nava bîst salan de pêk anîne. Hinek serketin e, hinek jî binkeftine. Heta yên ku dewlet ava kirine jî dewletên xwe wenda kirine. Me nedikarîbû dewletê ava bikin, ne jî em tam binkeftin e. Em di navîna herduyan de ne. A girîng ne ev e. A girîng ew e ku gotûbêj, ronahîbûn û viyanîbûna mezin, jê girîngtir derkete holê ku rastî çî ye. Ev me zêdetir eleqedar dike. Ev ji aliyekê ve ew şer e ku, li Kurdistanê li hember hêza qirêj, dagirker û îmhakar dihate dayîn bû. Di rastiya Kurd de ew rewşa kirêt, qedandî, çi armanc û wateya wî ya civakî nîne û bi qasî nirxa şerê eşqiyayan jî ku şerkariya wî/wê nemaye, li ser bingehê careka dîtir hesabpirsînê kişandina nava partiya me, ev kar bûn ku em pê re mijûl dibûn. Me li pêşiya şerên bêwate sînor kişand. Ger şer bibe di bingehê xetê de, divê ew şer bibe şerek ku wate û alîgirên wê hene. Çêkirina vê kareke bixêr bû.

Nasname û rastiyeke evqas li dîroka xwe xiyanet kiriye, di nava mirovatiya nûjen de hatiye tinekirin, çiqas şermîn e. Ji vê hesabpirsîn û partî pêwîst dikir. Van bîstûpênc salan ev yeke xweşik çarçove û çember kir. Rastîya her tiştê jinûve li vir hate gotûbêjkirin.

Tenê miroveke Kurd û Kurdistaniyek nema ku nekete nava bîstûpênc salan de, yek mêtingerek jî nema, heta emperyalîst jî hatine xistin navê. Hemû cîhan hate kişandin; “werin şerê xwe yê Kurdistanî eşkere bikin.” Hûn hemû hatin kişandin; “werin pîvana bejn û bala xwe bigrin.” Min serketin di vir de dît.

Kî/kê çi ye, bila derkeve zelaliyê. Beriya şer divê ev zelal bibe. Heke li vî welatî ev tine be, her kes ji xwesteka dijmin zêdetir sîxûr be, xayinê jiyanê be ya pêşîn ku divê bê çêkirin, zelalkirina vê ye. Ger hûn bi koletiya xwe serketinê jî qezenc bikin, bi ya min ev bi kêrî tiştekê nayê.

Zelalkirina we jî pir girîng e. Hûn kesayea çi û kî/kê ne? Hûn li pey jiyaneke çawa ne? Zelalkirina van ji rizgariyê hêjatir e ango ji bo rizgariyê pêwistiyeke pêşikî ye. Vejîn bi sanciyên vê yên êşdar pêk hatiye. Ez tam nebawer im ku zayîna we pêkhatiye ango rast hatine mezinkirin.

Newroz çi ye? Kulîlka ku dertê tava rojê ye. Sekna jiyanê ye, vebûna rengaleya xwezayê ye û dayîna xwînê ye ji hemû rayên jiyanê re. Vaye PKK jî wisa ye. Bi rastî jî PKK partiyeke Newrozê ye.

Partiya xwînê ye ku dimeşe ber bi jiyanê. Ger di xwezaya vejînê de tiştek hebe hilkeftina wê, şînbûn û vebûna kulîlkbûnê ye. Lê yek jî di van rojên Newrozê de bagerên sext hene. Carna kulîlkan jî dierçiqînin, tovên terîkeyan ku li ber tamgirtinê ne dişewitînin. Ev jî di nava me de hene. Ma em hindik dibine zemînê erçiqandina tovên vejînê?

PKK ku PKK’ya Newrozê ye çendî di cih de ye, çendî jiyanî ye û çendî ravekar e. Lê dîrok û rojaneya wê jî erçiqandin ewqas rast e.

Me tenê bi vê bawerî anî: “Çi zagon nikarin raserî zagonên jiyana azad bibine xwedî hêzekê. Hêza herî mezin, zagona jiyana azad e.” Di derketina me ya yekem de, me got: Zagona herî mezin viyana jiyana azad e. Bi hemû aliyan ve nebe jî, ya ku serketiye ev e. Ên ku dibêjin zagonên mirinê yên herî hêzdar in û van zagonan bi xwîn rijandinê her roj disepînin, bi qasî zagonên dijmin ên mirinê yên li ber çav, yek jî zagonên xayîn û nenasên azadiyê ne. Yek jî zagonên rizî, nebûne yên xwe, xwe pênase nekirine. Zagonên margîseyan (bûkalemûn).

Me li van salan ev zagon e çespand. Me dît ku ev zagon zagona herî hêzdar e. Bi taybetî KT ku digot, ev qet nikare bê gotin û yên ku bibêjin qafê wan diçe, em tenê bi qulkirina vê zagona weke zirx ve neman, em wê parçe parçe dikin, a xayînan jî. Êdî em bi van zagonan, wan kurmikên di hundirê dara azadiyê de perîşan dikin.

Erê, ev karên xweşik in. Zelalkirina zagona jiyana azad e. Ez her ku heme min bi hevokên neqişkirî bend bi bend zagon rêz nekirine. Li Mezopotamya zagonên Hamûrabî jî hene. Tê zanîn ku Asûr zagonçêkerên pêşî ne. Zagonên tirsnak in. Her wekî li ser navê serdestan, li ser navê şaristaniyê di dîrokê de zagonên pêşîn li ser van axan zan û binyada pêşîn li vir hate avêtin. Şervanên azadiyê jî hene. Dema ku li ser van axan koledar û împaratoriya Asûr a herî hişk hilweşiyan, tenê ne Kurd, gelê Asûr jî tê de azadiya hemû gelan destpê kir. Di vê wateyê de Mezopotamya welat û dîroka azadiyan e.

Ji Kawa’yê Hesinkar heya Mezlûm’an gelek şervanên azadiyê yên esîl hene. Em ji Mensûrê Helac bigrin heya Pîr Siltanan, heya Nesîmiyê ku li Sîwasê hate şewitandin, hemû şervanên azadiyê yên vê axê ne. Lê bi rastî jî di kesayeta KT’yê de serdestên ku herî dawî xwe tînin zimên xwedî zagonên sitemkar in. Ew di nava şerekî mezin de ne. Me di vî şerî de cihê xwe baş girt.

Careke dîtir bi mirovahiyê ve li vê derê jiyana azad û dîroka azad destpê kiriye. Ji vê dergûşiyê re şahidîkirin û dilsoz mayîn e, ji bo me pir balkêş bû û îro em anîne vir. Ez bextewer im, em di nava pîrozahiyeke rast de ne.

Dema me destpê kir, me axaftineke wiha kiribû: Ji niha şûn ve hemû roj Newroz in. Di van bîstûpênc salan de bi rastî hemû sal rojên Newrozê ne. Soza me ev bû, me neperçiqand. Lê ya ku zaliman diçespandin êş, îşkence û perçiqandin jî hebûn. Gelek mirov bi her cure teknîk, çek û îşkenceyê şewitandin. Va, em ê çawa li bîranîna yên ku hatine şewitandin xwedî derkevin? Hêza tolgirtina PKK’ê Zekiye, Zîlan, Ronahî weke ku bûn pakrewanên mezin ên van rojan, di bingeh de, ji bo gihîştina pirsa jiyana azad çawa ye, em li kiryar û gotina wan dizanin.

Li Mezopotamya û li quntara Zagrosan berbiçavbûna jiyanê, welatê bihûştê ku hemû pirtûkên pîroz xwestine vê vebêjin, piştî Tûfana Nûh qada jiyana nû ye. Li ser van axan mirov bi azweriya azadiyê jiyane. Belkî jî naşibe ti welatekî, belkî jî naşibe ti pirtûkên ku hatine nivîsîn, belkî jî di ti pirtûkê de nehatiye nivîsandin. Lê şereke azadiyê heye. Pirtûka wê ku nehatibe nivîsandin, ji ber tam negihîştiye azadiyê. Heke pirtûkên hatibine nivîsandin nîvco ne, ji ber ku tam rizgarî çênebûye.

PKK romanek e ku hê dawiya wê nehatiye, helbest û stranek e... Beriya were nivîsîn axaftin, dibe bersiveke ku li gor rastiya çalekî û puxteya wê ya dîrokî ye. Ne hêsan e ku derejiyaniya di dergûşa mirovayetiyê de –ez ê ji vê re nebêjim dîlbûyîna jiyana mirovahiyê ku ji goristanê xirabtir e- bipejirîne. Ev jî pir zor e. Ka li vir mirovatî hatibû ser zimên, ka li vir zagonên yekem hatibûn nivîsandin, ka li vir hêviyên yekem hatibûn ser zimên, ka li vir di her destlêdana axê de berhemek derdikete meydanê, ajalên yekem li vir hatine kedîkirin, riwekên yekem li vir bûne qût û di embaran de hatine tejîkirin? Gundê yekem, bajarên yekem li vir hatine avakirin. Dewlet cara yekem li vir zaye. Helbest û mûzîk cara yekem li vir hatine sazkirin. Hestên yekem li vir zindî bûn. Li hinek cihan bû rastiya çînê, li hinek cihan bû împaratoriyên koledar ên yekem. Bû zagona eşîrekê û hê jî bi hemû hêza xwe ve didome. Lê tişteke dîtir jî pêk hat, weke ku ev hemû pêk nehatine, bû qada heşifandinê. Niha nasnameya mirovahê tine, hêviya wê nema ye.

Ev nakokiya mezin çawa wisa dibe? Hem niştîmana hemû ‘yekem’an e û hem jî li ser wê ti berhem nemane. Divê ev nakokî were çareserkirin. Cihê ku destana Gilgamêş û hevaltiya yekem hatiye avakirin, niha hatiye halê qada ku yên herî xayîn tê de dimeşin. Divê ev di nava me de jî were çareserkirin. PKK ji bo vê bûyereke mezin e, cihê çareserî û xweşikiyê ye.

Ger jinûve dîroka vejînê çêbibe, dê çawa be? Va, jêderka coşê ev der e. Genc li ku derê hatibe wendakirin, li wir lê tê gerîn. Mirovatiyê li cihê ku lê zaye, li ser qurmê wê tê vekolîn û heke bê peydakirin, mirov dikare li wir peyda bike. Li Emerîkayê, Rûsyayê, Sibîryayê peyda nabe, navend ev der e.

Ev bîstûpênc sal in PKK li însan digere. Li însanê xwe, ev însanê yekem bû, belkî jî dê bibe yê dawî. Ger ji jiyanê re silav bê dayîn, weke Newrozê her tişt bi jiyanê re beşişe (gülümseme), divê zimanê wê bê wergirtin. Ji bo wê jî jiyan ne hêsan e.

Me her tişt da sekinandin. Bêyî ku em bikevin pêşdaraziyekê, qalibekê û xwe bigihînin darezîneke misoger, tim fêmkirin û kûrtir fêmkirin. Çi çi ye, çi divê bibe çi, çi ne çi ye, çi divê çawa be? Vaye, ew bûyera ku tê gotin ponijandin ev e. Xwe bi hêsanî pênasenekirin, îcar ev însanê azad ku digihîje hezar salan, pênaseya ku ew aniye halê nenasînê di xwe de pênasenekirin, nasnekirin, nedana jiyandin. Hemû navên ku hatine danîn weke navê xwe negirtin. Ji hemû viyanên ku hatine çespandin guman kirin û hê jî biryara jiyanê tam nedayîn û nehêle bê dayîn. A herî rast, herî xweşik divê guncavê dîroka qurmê vir û dergûşa wê be. Va di bîstûpênc salan de, di PKK’ê de, hemû Newroz dibine salên lêgerîn û hinek jî peydakirinê. Em qesda van dikin. Min ev pir balkêş dîtin û hê jî di kesaniya we tevan de dixwînim.

Di destpêkê de min xwe kilît kir. Weke xweda ango xwedawendan di perestgeha herî pîroz de be û dest lê nayê dayîn. Ger dijberiya li beramberî hemû çemkên xirab şênber bibe, min got bila giyana min a arî û paqij di qunceke min de bimîne. Va, PKK û pakrewanên wê hemû wisa ne, ya ku xweşike ev e.

Çendî ku li ser vê axê pakrewan bikevin û bêne çandin, dê ewqas ên nû bizên. PKK ev e, ya ku coşê dide ev e. Ez dixwazim vê serwer bikim. Ev min zêdetir eleqedar dike. Ev peywireke mirovatiyê ye, li ser van axan, ji bo pakrewanên mirovatiyê ku bêjimar in rêzdarî ye, li hember dîroka mirovatiyê rêzdarî ye. Pakrewanên me Mezlûm, Zekiye, Ronahî bila hebe qet nejîn. Zîlanan çi kiribûne xwelî?

Li ser navê çîna kerax, netew, zayend û her cure rastî, xweşikî û ked û yên ku dijmin di wan de dabû afirandin çi hebe, çi di xwe de pêk anîbûn? di destpêkê de hemûyan di bedena xwe de şewitandin, kirine xwelî. Pîr Siltan jî, Mensûrê Helac jî wisa bûn. Çi bextewerî ye ku me vê kevneşopî temsîl kir.

PKK’ê anîna van rojan, hemû tewanên ku li ser însanê azad tê çespandin, di bedena PKK’ê de şewitandin, tinekirin û ger gengaz be paqijkirin û jinûve xistina nav jiyanê... PKK weke ku di ti rêxistinê de peyda nabe ewqas zindî mezin dibe. Pênaseyeke dîtir a bîstûpênc salan jî ev e. Bi misogerî dema ku ev can dişewitin, hemû pakrewanên PKK’ê ku bi teknîka dawî ya di destê wan serdestan de dihatin şewitandin, di bingeh de ti demê bawer nekirin ku dimirin. Di henaseya xwe ya dawî de jî, hemûyan weke navên xwe dizanîbûn ku dê jiyanê hembêz bikin. Jandar, lê rast e. Bi awayeke dîtir hembêzkirina jiyanê nabe.

Ez vê jî dihizirim: Pêşxistina viyana ku qet nayê xapandin. Ger bê veguhastin asteke wisa ya ku weke semboleke pakrewanan dianî zimên, her tiştê ku diviya bê şewitandin, lê bi teşeyeke ku careke dî nekarîbe tevlî bibe, wê şewitandin û viyana jiyana azad bi qasî ku careke dî neyê tewandin tûjkirin.

Ev Newroz bi qasî ponijandina herî dijwar ku dikare li hember her cure şerî tebat bike û bi ser bixîne tûjbûn e. Dinêre fêm dike, dimeşe çêdike, li pey serketin tê. Di PKK’ê de afirandina şervanan xebateke pir xweşik e. Van hemûkan bi ew hinek peyvên ku hun tim dubare dikin na, ji gotinê jî wêdetir, ez dadikevim puxteya wan. Ne rizgarkirina rojekê, bi qasî ku destpêk û dawiya mirov dike yek, ji karê viyan û afirandina mirov re mijûl dibim. Felsefeya vê çawa ava bûye? Ê ku dixwaze dikare ji vê felsefa wê binivîse û derxîne. Ê ku dixwaze siyaseta wê, yê ku dixwaze zanistiya leşkertiyê, yê ku dixwaze hunera wê, yê ku dixwaze estetîka wê dikare derxîne, her tişt heye. Em hemûkan dikin yek.

Li ba min rastî dijîn, li ba min xweşikî dijîn, li ba min di şer de serketin, di jiyanê de evîn dijî.

Fermana herî mezin, rêpîvana çirûska hestê ye ku di mezinahiya ramana rast de ye. Bi qasî leza roniyê lezdar e û takekesê/a ku xwe bi tev de kiriye enerjî. Em hewl didin ku vê biafirînin. Ji bo vê ez dibêjim: Hinek ji we dixwazin ku bi me re bin. Ez dibînim ku bi me re ji partîbûnê û artêşbûnê re bixwestek in. Li vir polîtîka û leşkertî di leza roniyê de kar dike û sînorê herî dawî yê çêkirina nû ye. Taybetmendiyekê roniyê jî sotîner û ronîker e. Hûnê bibêjin ku “Ev şêwaz hetanî niha nehatiye sepandin.” Lê şêwaza koletiyê ku em dijîn jî, li ti derî nehatiye sepandin. Ji vê koletiyê re tenê ev şêwaz dikare bibe bersiva bandordar. Wekî din çare tune. Min hemû pirtûkên mirovatiyê vekola û encama “derman ev e” derxist. Divê hûn fêmbar bin. Divê em di ronahiya wê ya sotîner de bijîn.

Hûn li çiyayên azadiyê ne, di nava yekîneya fedaiyên herî biewle de ne, çeka ku hûn lê bixin jî ne xirab e, çi ma? A ku maye kesayeta qezenckirinê ye... Ez ji bo jiyînê têk dibim, ji bo têkbirinê dijîm, ez bi vê felsefeyê ve erjeng hatime girêdan.

Di ramanê de qezenckirin, di her karê jiyanê de qezenckirin. Di rêxistinê de, li dijî dijmin di plana çalekiyê de qezenckirin. Hemû tiştên pêwîst dikin têne çêkirin, tê ketin nava şer û tê jiyîn. Bi qezenckirinê jiyan û şer biyekirin. Çêkirina vê yekane rê ye.

Vaye, di Newroza 85’an de bi rastî rêhevalê ku ez jê hez dikim û kesayeteke ku hevalbendiya wî tim li xweşê min diçe Egîd (Mehsûm Korkmaz) tiştek digot: Em bi hev re bûn, me wê Newrozê gotûbêj dikir. Me hewl dida ku em Newroza 85’an qezenc bikin. Piştre li welêt, wî dizekê ketî, xasûkê gundî, dilreş û neyarê hevaltiyê ku îro jî stûyê me bernade û dîsa kadroyê ku xwe perwerde nake dipeyitîne. Hûn dizanin, Egîd pakrewanê heyva Adarê ye. Egîd dibêje: “Beriya her tiştî em ê vî xasûkê gundî di nava partiyê de nedin jiyandin; a duduyan, divê ev kadro bi erjengî bêne perwerdekirin. Di halê berovajî de ev dê pêngava 15’ê Tebaxê bibin têkçûnê.”

Egîd û Zîlan...

Gerîlayê rastîn Egîd e û hestên wî yên xweşik, peyvên wî yên xweşik ji bo me ferman in. Zîlan jî wisa ye. Peyvên wan ên zêr ji bo me ferman in û jixwe baş meşiyan. A girîng ne pir biserketinbûna wan e, yek be jî biserketinbûna wan e. Em ê vê bikine serdest. Dê keç jî, xort jî û ciwan jî vê bikin serdest. Bi awayeke dîtir nakevin nav vê artêşê, sonda vê artêşê ev her du nav in. Ger hêza we hebe, hûnê pêwîsiyên sondê pêk bînin. Hûn dixwazin karên artêşê bikin, êdî hûn ê vê fêm bikin. Min ji we re karên partiyê vegot.

Mezlûm tê wateya partiyê. Kemal, Xeyrî, Heqî û bi hezaran pakrewanên din hene. Milîtan ew in. Ez berdevkê wan im. Artêşa wê jî ev e, jin jî Zîlan, zilam jî Egîd. Gavên yekem in, em ê gavên dawî ango gavên bi hev re biavêjin.

Zîlan şervaneke nipinû bû, çalekiyeke çiqas bêqisûr rêxistin kir. Egîd çewtiya peyvê jî nekir. Ji avakirina yekîneya yekem gêrîla hetanî henaseya dawî xweşik bû, watedar bû. Teoriya gêrîla û pratîka wê jî baş bi rê ve dibir. Divê fermandareke gêrîla hêsan nemire.

Soza PKK’ê ya Newroza bîstûpêncemîn, soza artêşê divê bi misogerî rast were fêmkirin. Divê fersend neyê dayîn ku kes sozê biperçiqîne. Bi van pakrewanên mezin ve xwe girêdan û gelê me bi rastî girtina riştiyê mezintir, ma mirov dikare peywireke dîtir bihizire?

Zîlan yek salî bû, çawa ponijî? Egîd, qet ne xwedî ezmûneyên şer ê panzdeh salan bû. Du salî bû, çawa ponijî? Nivîsandinên ku kirine tam rojaneya gêrîlayî ne. Kirinên wî jî di mercên herî zor de pratîka gêrîla ye. Tê wê wateyê ku zêde eleqeya vê bi ponijîn û perwerdeyê tine ye. Bi durûstiyê, biryardarî, jidilbûnê, karê ku dike bi hestên bilind û azwerî girêdanê re têkîliya xwe heye. Bi vê asta perwerdehiyê, bi van ezmûnan hûn dikarin hezar qetê Zîlan û Egîd rol bileyîzin.

Jixwe êdî ew bangawaziyek in. Hûnê ber bi bangawaziyê ve baz bidin û divê bi misogerî dilsoziya bîranîna pakrewanên PKK’ê wisa bê fêmkirin.

Şer, di heman demê de ji bo evîna mezin e. Hûnê çima vê fêm nekin, Hûnê ji kîjan evîn û hezkirinan qal bikin? Cihê ku egîdî lê heye, têkîliyên pîroz, hezkirin û evîn pêk tên. Partîbûn, ji bo artêşbûna mezin e. Artêşbûn ji bo têkneçûnê, ji bo têkbirinê ye. Ev hemû ji bo axên ku hatine strandin, evîna jiyana şervanên azadiyê yên herî mezin, ku careke din bêne binavkirin û ji bo temsîla wan e.

Wek gelekî azad di nava vî welatî de, êdî hûn ê hesabên jiyanê bikin. Hûn ê bi misogerî nava malê bixemlînin. Hûn ê xwedîti bikin li nirxên xwe. Ev der cihê vê pakrewanî, ev der cihê vê xweşikê, li vir li gor vê rêpîvanê tê jiyîn. Gava ku xayînek an jî dizek hat, mirov wisa li hember dertê. Ji giyanê heya ramana wê, ji zagonê heya siyaseta wê tevek hatine diyarkirin.

21 Adar 1998

Rêber APO

Ayrıntılar

Yayınlandı: 30 Mart 2013

Tê wê wateyê, di me de malbatgerî ji malbatê zêdetir rewşeke nexweşiyê rave dike. Ev tişt him di malbatên noker, feodal de, hem malbatên bûrjuva yên xeşîm de, hem jî di malbatên gundî û bingehê xwe bûrjuvaziya biçûk in bibandor in. Ew polîtîkaya ku wateya xwe di gotina “hebûn û nebûna min ji bo malbatê ye” dibîne, ji aliyê berjewendiyên malbatê ve hatiye diyarkirin. Heta pirsgirêka jiyanê jî bi vê yekê ve girêdayî ye. li gel me berovajiya vê, ger hîn di serî de rastiya malbatê ber bi rexneyeke tund ve neyê birin û gelek bandorên wê neyên hilweşandin, baş tê zanîn ku şoreşgerî nabe û partîgerî nayê kirin. Di vê wateyê de PKK’îbûn navê şerê li hemberî bandorên malbatgeriyê ye. Ew bi qasî ku li hemberî bandorên dagirkeriyê şer dike, ew qasî jî li hemberî bandorên malbatgeriyê şer dike. Di nava me de derketina holê ya malbatê bi vî rengî ne. Hema ji bo hemû kesayetên civakê re tiştê ku weke berjewendî tê nîşandan, berjewendiyên malbatê ne. Dema ku tê gotin “bibe mirov” tê gotin bibe mirovê malbatê. “bûyîna mirovekî baş” tê wateya bûyîna layiqê malbatê. Ango hemû gotinên armanca lêgerînên têkîliyan li gor xwe avakirin, heta tiştên weke xwendinê her dem di nava sînorên malbatgeriyê de xwedî wate ye.

We malbat bi dest xist jî, çi kete destên we? We malbat rizgar kir jî çi bû? Ew malbata ku we rizgarkiriye çî ye? dema ku we malbat rizgar kir, netew xelas bû, gel xilas bû. Em li netewên din ên hemdem binêrin, hun nikarin ji kêleka sazî û dezgehên ku ew anîne asta wan a îro jî nikarin derbas bibin. Hun ji ber sazî û dezgehên ku ji bo netew pêwîstbûn jî derbas nebûn û bi qasî pênc qirûşan we rûmet neda wan. Li hemberî malbata ku we rizgar kiriye tiştên ku we wenda kirine ev in. Ev tê wateya we malbat xirab rizgarkiriye. Dîsa rewşeke wiha heye, ji aliyê xirab ve gelekî nirx hatine wendakirin. Em ji bo çi li hemberî sazî û felsefeya malbatgeriyê şer dikin? Ew kesayeta Kurd a bêrûmet ku ji bo netewbûn û civakbûnê girtiye, ji bo ku têkîliyên malbatê yên ji rêzê ne rizgar bike tiştekî ku nefiroşe nîne. Bi tenê bikaribe malbata xwe xilas bike.

Me li hemberî vê kesayetê şer destpêkir, kesayeta alternatîf a ku PKK dixwaze biafrîne kesayeteke gelekî radîkal û rizgarîxwazê netewî ye. Ji ber ku PKK baş dizane ev pirsgirêk bi derbaskirina malbatgeriyê ve girêdayî ye. PKK dixwaze ji bo civakbûneke azad rê vebike. Ji bo vê jî pêwîste saziya malbatê ku dijberê azadiyê ye û hetanî dawiyê girtiye were rûxandin. Di heman demê de di vê saziyê de hetanî çokê xiyanet heye. ji ber ku dijberê rizgariya netewî ye. pêwîste girêdana bi malbatê re were perçekirin. Di mercên malbatê de xerîbî, înkarkirina rastiya civakî û netewî heye. Ji ber vê yekê jî êrîşî netewbûn û civakbûnê dike. Bila têkîliya malbatê ku ji bo rastiyan girtiye têk biçe ku netewbûn û civakbûn pêş bikeve.

Ev hemû tişt zilamê ku em dixwazin di demên dawiyê de hîna zêdetir zelal bikin tîne bîra mirovan. Di demên dawiyê de me girîngî da lêpirsînkirina jin û zilam. Ew rewşa zilam a sexte û mêrbûna wî ya zilam û jinbûna zêde ya jinê me dike nava fikaran. Zilambûn di giştî de bi egîdî û zayendî ve wekhev tê dîtin. Weke “mirovê weke zilam, jina weke zilam” tê ravekirin. Ev jî weke awantajekî tê hizirandin. Tiştê ku hema di destpêkê de em bibêjin, ev e. Ger ew mirov zilam be, ji bo çi erkên xwe yên rizgarîxwaziyê nayne cih? Ger egîd be, ger zilam be wê demê bila pêwîstiyên vê yekê bike. Ji ber wê jî pêwîstî bi dahurandina zilam nîne. Hîn zêdetir em dixebitin ku zilamtiya di kesayeta Kurd de tê çi wateyê fêm bikin. zilamtiya di kesayeta Kurd de taybetmendiyeke zilamtiyê ku ji rê derketiye. Zilamê Kurd bi gihiştina hestên zilamtiyê ve weke ku hemû nakokiyên xwe çareserkirine. Bi taybetî jî di mijara têkîliyên zayendî de di zilamtiyê de hesteke ku weke dagirkeriyê bi bin xistiye û dewlet avakiriye diafrîne. Ev xerîbûn û xwe xapandineke mezin e.

Dema mirov hindek taybetmendiyên civak û dewleta tirk jî pêş çavan re derbas bike, ev rastî hindekî din baştir tê fêmkirin. Asta zilam a zayendî li hemberî jinê weke ku radeyeke qehremaniyê dide wî, ev tiştekî seyr e, lê belê rastiyek e. Ev rewş di civakên din de ne di vê astê de ne. Di vê mijarê de dema ku em zilamê Kurd ji kûr ve lêkolîn bikin emê bibîn ku di vê wateyê de tenê bi tatmînekê ve li ser piyan dimîne. Wî jina xwe kiriye pîrek, jin jî hîna zêdetir bi pîrekbûnê ve li ser vî bingehî weke zilamekî ye. wisa tê bawerkirin ku bi vî rengî hemû nakokî hatine çareserkirin. Bêguman girêdaniya vê bi nirxandinên malbatgeriyê ve hene. Çawa ku rizgarkirina malbatê ji rizgarkirina welat girîngtir be ji bo zilam têkîliyên zayendî jî ew qasî girîng e. di rastî de zilamê Kurd di mijarên din de xelas bûye. Li hemberî dewletê xilas bûye, li hemberî civakbûnê û netewbûnê xilas bûye, li hemberî nirxan û tekîliyên civakî xilas bûye. Ger bi wî rengî be, gelo têkîliyên ku dihêle di nava malê de ew aktîf be û zordest be çi ye? ev têkîlî ya li hemberî jinê ye, ew jî bi têkîliya zayendî dest pê dike û hetanî her cureyê çewisandinê ve diçe.

Dema mirov balê lê bikişîne, zilam bûyera têkîliya zayendî weke bûyereke serdestiyê bi dest digre. Her têkîliyekê zayendî ku dikeve tê de weke ku bûye yekemîn dinirxîne. Ev rewş ji rê derketina exlaqî ya cidî ye. pêwîste mirov bi vî rengî binirxîne. Ev têkîliya ku di civakên din de û di demên dîrokî yên din de gelekî xwezayî ye, ji bo çi di rastiya me ya civakî de çawaniyeke cihê bi dest dixe? Ev ji bo civaka Tirkiyê û heta gelek civakên din jî derbas dibe. Em hîn zêdetir dixwazin rastiya civaka xwe dahûrînin. Bi taybet vê gavê pêdiviyên me bi vê yekê hene. Ango gelekî ku di nava pergaleke civakî û netewî de her tiştê xwe wenda kiribe, di her tiştekî wê de xilasbûyînek hebe, pêwîste mirovên me nebêjin “ez gelekî mezin im.” Ev rewş hîn jî dibe mijarên henekan. Mînak, zilamên tirkan li hemberî Ewrûpiyan qaşo bi zilambûna xwe pesnên xwe didin, ev hemû çîrok in. Ev di civaka Kurdan de hindekî din balkêştir e. hîna zêdetir ji bo bandorên civakî û encamên xirabtir rê vedike. Li gor min mijara ku herî zêde em li hember şer bikin ev e. Hela ew kesên ku di temenekî biçûk de naskirina wan a têkîliya zayendî ya bi vî rengî ve gelo çi wenda nakin? Têkîliya zayendî li ser bingehê azadiyê an jî evînê wê çawa çêbibe? Ji bo nîqaşê vekiriye. Ger ev yek rast were nirxandin dê ji bo pêşkeftinan rê vebike. Ne ber bi xerîbiyê ve dê ber bi gihiştin û jiyaneke bi wate ve bibe. Ger di nava gulokeke kaosa civakî û têkîliyên civakî de ev tişt weke amurekê çareserkirinê ya herî bingehîn were hizirandin ev dê rê li ber karesatan vebike. Mirovên ku dema azweriyên (tutku) wan ên zayendî negihêne serkeftinê û întîhar dikin ne kêm in. Di rastiyê de ev rewşeke nexweşiyê ye. di rewşeke wisa de kesayet xwe weke tunebûyî dibîne.

Ayrıntılar

Yayınlandı: 30 Mart 2013

Cejna we ya Newroz’ê pîroz be!

Gelek, ji xewa mirinê şiyar di be û ji bo serkeftinê çavê xwe vedike. Me ji bo serkeftinê, gavek ewqas girink avetiye. Beriya vê çend salan em pir di fikirin ku, emê bi çi awayê gel bidin bawerkirin. Hun niha dibînîn ku, ne tinê bawerî û serkeftin, di Serokê gel de jî serkeftin, Rêbertiyek rast û Rêbertiyek ji bo di cînhanê de, bi be mînak me xulukandiye. Ev serkeftin tucarî nayê ketin. Ev qezenç ne kêmin.

Emê hemu rojan veguherînîn Newroz’an.

Newroz’a sala derbaz bûyî, yê sala nû û Newroza ku her roj tê pîroz kirin heye. Hatina we ya livir û raperîna gelê Kurd mirov dikare bi vê awayî bi nirxîne. Neyar jî li xwe mukur hat û di bêjin; “ Kurdistan kete salekê nû û Newroz’ek bi hêz.” Mirovek dikare ji her tiştê xwe dest jê berde, lê ji bo gelekê baweriya netew tûne bibe ev pir xeter û xirabe.” Ji bo vê yekê, mirina gelê Kurd ya heya niha mirina herê xirab bû. Lê hûn niha di bêjin “em Kurdin û Kurdistan yê me hemuyane.” Mirov bê vê nikare jiyan bike.

Me ji bo tiştek dest bi vê karêkir; di serî de ji bo em jiyana xwe ya ferdî bidin avakirin derfetê me pir bûn. Me dikarî dinava dewlet de jî û di nava gel de jî xwe mezinkiriba. Lê me, xwe gihaşt vê astê. Me virde tiştek dît; me dît ku, kesayetek jiyanek bi çî awayê di xwe de pêşbêxê û ev jiyanê bêxê malê civakê wê ew dem serbikeve. Niha jiyana gel gihiştiye asta azadî û xweser bûyînê de. Ez dixwazim ev were zanîn.

Gelê me tê perçiqandin, di bin desthilatdariyê de ketiye gafletê de û pir zû dikeve. Ji bo vê pêwîste, roj bi roj neyê ji bir kirin. Hun niha bi hêzin, birastî jî gelê Kurd bi hêz dibe. Ji şer û ramyariyê hêz digre. Ez bawer dikim ku, wê tucarî vê hêza xwe windaneke. Ger ku, di xeta me dayî avakirin de meş were çêkirin, wê tucarî ketin nebe. Bêguman ger ku, erkên ji me tên xwastin bêk anîna wan neyê çêkirin, wê disa binkeftinên berê û ji berê xeter tir were jiyan kirin. Lê belê, wê ew dem sedemê wê ne neyar û ne jî derdorê me be, emê bi xwe bibin sedemê wê. Ji bo vê riya serkeftinê bi meve girê dayî ye. Di raman de xwe pêşxistin, tevlê bûyîna şer di destê me de ye û tiştên ji bo xwe eme pêkbînîn. Hun dikarin hemuyan jî bikin. Di berê de, ketina gelê me ji bo neyar di bû hêz. Ev merheleyên kevin bûn û xilaz bûn.

Ez dîsa li ser karê xwe me, ez li ser gavên rast avêtinê di sekinim. Ev gavane çiqasî bi be gavên we, emê ewqas kewfxweş bibin û ew dem emê bizanîn ku, em di riya rast de dimeşin. Em her roj, her seat û her kêlî li ser vê disekinin. Em bi ramyarî dikin, bi venêrîn dikin û bi şer dikin. Hewildanên ku em bi hemû milande dimeşînîn ji bo ve ye. Hê jî xeterên neyar li ser me pirin, pêwîste pir zû em ne bêjin “em xilaz bûn” ev ne raste jî. Ger ku em bêjin, “neyar carekêdin li ser me de nayê û li me naxî” ev ne rastê. Ez rojekê an jî di kêliyekê, de serweriya li ser xwe wanda bikim, neyar ji bo ku we bêxê, wê firsat bîbîne.

Mirovê Kurd wek zarokane, pir zû tê leystika. Pêwîste em gelek wisa avabikin ku, leystik ji kur were bila were, bila tûcarî nekeve. Gelê Kurd ne tinê tê eciqandin, ne tinê di xewdeye, ji vane xirabtir xewa mirînê deye. Kî bi çi awayê xwastiyê, bi nirxê wêre leystiye. Radestî di hûndirê wê de heye. Ev radestî ne ev salên dawî pêşketine, di encamên polîtîqayên hezar salan de ev pêşketiye. Ev radestî nahêle mirov behna xwe bile bigre. Em bi berxwedaniyek pir bi mezin vê rastiyê ji hole ra dikin. Em salane hewildan di din ku, ji bo vê xewa mirinê ji holê rakin. Îro Bakur jî û Başur jî serdikeve.

Neyar dest tavê je hen kesa. Ji wanre di bê jê “were ezê alîkarî bidim te, lê erkek pêşiya teye, tuyî li hember PKK’ê bi sekînî, emê xwarin bidin te, pere bidin te, çek bidin te hwd.” hen kes jî di bêjin “temam.” Ev kîjan Kurdin? Kurdên bi çi awayîne? Pêwîste evne pir baş werin naskirin. Ger ku, em vane nasnekin dîsa mirin li benda meye. Kurdên xayîn ê di nava me de, ji neyarên mêtîngerî zêdetirin û pir xeterî didin me. Me bi şerekê pir bi çûk zerer da neyar. Me çend salan de neyar keşif kir. Wek me dixwast me nekarî em şer bikin, lê dîsa jî me şerkir û me neyar keşif kir. Niha jî di bêjin, emê mesela Kurdan çareser bikin. Di encamê tekoşîna mede gihişt vê astê. Berê di gotin; “ne gelê wê heye ne jî welatê we.” Di devê wande, peyva Kurd dernediket. Niha jî, hebûna me qebul dikin û di bêjin “em hevdîtin çêbikin, vê meseleyê hel bikin.” Di piştêre jî, di binde destê xwe tavêjin ixaneta hezar salan. Ji îxanetçiyên Kurdan re di bêjin, rabin ji bo we pere, çek çi pêwîste emê bidin. Berê veşartî di gotin û dikirin, niha jî aşkere dikin. Li ser Kurdan polîtîkayêk bi vê awayî bi kartînîn.Bi eşkere nikarî neyartiya Kurdan bike ji ber ku, derfetêwê ne maye. Tekoşîna me, van derfetane tenk kiriye. Niha jî, li ser navê Kurdan polîtîkayan pêşdixe. Kurdên ku, tên van liyistikane jî hene. Kesên di navme de jî hene. Di nava gel de jî hene. Di nava PKK’ê de, kesên ku derfet di bînîn der dikevin holê jî hene. Di xwazin rojekê de, PKK bêxin destê xwe de.

Evne kîne?

Kesên ku rastiya civaka Kurd dizane wê pir baş bibîne ku ev nexweşiyekê mîkrobi ke. Hun yekî bi kujin, wê yêktî bikeve cihê wê. Neyar salane mirin reşandiye, leystok leystiye, jiyan ne hêliştiye û hemuyan nexweş xistiye. Tiştên ku derdikevin jî di encamê van nexweşiyane ne. Wisa mezin kirine. Neyar derfet dide wan û kesayetên wanre di leyizin hwd. û li ser me de tên. Berê jî, kesên wisa hebûn, niha jî hene. Yê girink mirov bikari be bi hişyarî ser wan bisekine.

Sala 1990’an de ango sala serhildanan, ji neyar re dan diyar kirin ku, îdî kes nikare gelê Kurd bitirsîne. Jiyanekê bi şer û mirinê îdî nikare pozberê me bike. Neyar îdî fêm kir ku nikare. Di vê salê de, ev hat ispat kirin. Neyar salekê li ser disekini ku, cihê vê tiştek dîne. Dixwazin cihê işkence, mirine, îmha û tunekirinê siyasetek cuda dayne. Çi derket holê. Mecburma ku, hebûna Kurdan qebul bike. Gotin; “em hebûna Kurdan qebul dikin, bi giştî jî 15 milyonin.” Niha jî li Başurê Kurdistanê behsa dewleta federatîf dikin. Kesên ku vane dibêjin, kesên di Kurdistanê de biryara mirinê dane û pêk anîne. Rêberên komara Tirkiyene û serwerê çîneyeta desthilat darin. Heya niha dixwastin me ji holê rakin. Çima di hundirê salekê de hat guhertin? Birastî jî, ji ber ku di xwede guhertin dane çêkirin? Na na? Kesayet ne hatin guhertin, siyaset ne hatiye guhertin. Ew dem, çima di ziman de xwe guhertine? Di bê jin; “em hebûna Kurdan qebul dikin.” Emê Kurdan bêxin di bin parastina xwe de. Pêwîste em vê polîtîkayê baş fêmbikin. Ji ber ku bi curek cûdatir mirine pozberê me dikin.

Dema neyar bi vê ewayê niyeta xwe danî holê, hunê pir kur bi fikirin. Ji ber ku Kurd pir tenk difikirin. Dur û dirêj nikarin bi fikirin. Di roja me îrode pir kur û ber fireh pêwîste were fikrandin. Hun, xeteyên zarokan jiyan dikin. Di bin navê hevaltî û welat parêzî de, hun dikevin xeteya de. Bi vê awayê hunê bikevin. Ji bo vê hunê pir kur bi fikirin û berpirsiyarî rakin. Neyarê ku hezar salê wê di kuje çawa çê bu ku, niha di bê je “emê wê bi parêzin.” Ev ser şêwazê rovî ve diçe. Mêzê dike ku nikarê bi darbeyêk lê bide, ji bo wê bi nerm nêzê xwe dike û lê dide. Erê cewhera polîtîqayê wê eve. Di bêji em birayê hevin, merak neke ez zerarê nadim we. Ji bo nezî xwe bike di bê je, dema nezî xwe kir jî wê le bide.

Kesên ku, di vê leystikê de alîkarî didin neyar kîne?

Neyar bi xwe di bêjê dostêmene, sîh çil salin em dostê hevin.” Kesên ku gelê Kurd dixin destê van roviyane, ew kesên ku neyar di bêjin “dostêmene”. Ev kesane xwe çi hesav dikin? Sed salin hun xizmetê neyar dikin. Êdî dema vê derbas dibe. Gelê Kurd, wek kêriyê dibînîn û dixwazin vê kêriyê bi firoşin kesên din. PKK ji bo gel azad bike xun dirêjîne, gelê Kurd xunê dirêjîne, ev kesane jî dixwazin ji vê firsetê feyde bigrin. Di Başurê Kurdistanê de, ji bo gel rabe û nefesek bigre firset çê bûye, ev kesane jî dixwazin hesaban ser vê bikin. Beriya vê li kur bûn? Li derve bûn. Welat hêlişti bûn û reviya bûn, bi gelre tu tekiliyê wan nîn bû. Niha ji di bin navê Rêbertî de carekê de derketin. Bi neyar re her tişt amadekirine, dixwazin leystika gur û berx bileyzin. Pêwîstî heye ku, mirov rewşa vane bi kurutî fêm bike.

Ne tinê di Başur de, li Bakur jî sedi sed bi neyar rene û sedi sed xizmetê wan dikin. Ji min zêde xwe Kurd di hesibînîn, Kurdistan tê bîra wan, lê piştê çil sal şunde tê bîra wan. Piştê emir bû şêst, heftê salî mirov bibe welatparêz tiştek xirab nîne. Ya girink bi niyetek baş û li ser xeta rast bimeşe. Ger ku ne wisa be pir zêde wateya wê nîne. Pêwîste mirov li hember kesên xayîntî dikin pir hişyar bin.

Ji bo ku em van raperînane pêk bînîn me şerê hebun û mirine da.

Ev raperînane di bin Rêbertiya PKK’ê de pêk hat. Niha jî, her kes ser vane hesabên nu dikin. Pir difikirin ku ji îro pêde wê çi awayî xwe li gel bidin qebul kirin. Di nava wande kesên niyeta wan baş hene, lê pîranîn jî kesên niyeta wan xirabin û durust nezîk nabin. Tişta ku ji destê wan derketine dixwazin wan bigrin. Pir tişt winda kirin. malê wan ji destê wan çû, niha jî giyana wan destê wan diçin. Dixwazin vane nûde bigrin. Niyetê wan baş ba, meyê wan qebul kiriba, lê ser esasê leystikên neyar nêzî dibin, ji bo vê pêwîste em li hember vane nêzîkatiyên cûda raber bikin. Neyar vekiri nikare ser mede were. Siyaseta neyar ê heftê salî û yê beriya wê jî hİl weşiya. Siyaseta wê ya nû çiye? Kesên ku, di bin navê dostanî de û di bin navê PKK’ê de dixwazin leystik bileyzin li hember hişyar bûyînên girink pêwîste. We dît ku, ev kesane zana bûn, bê zana bûn ji neyar re xizmet dikin, hûndirê çavê we beji hûnê derxin. Ji bo Kurda cuda çare nîne. Beriya her tiştê pêwîste em vê baş bizanin.

Emê îsal hên bêtir lêhurbuyîn bidin çêkirin. Pêwîste em xwe bikin gelek wisa ku tucarî neyê leystikê neyar. Di vê aliyê de gelê me yê her çar perçeyan xwe amade bikin. Em dikevin demekê nûde. Emê bi siyasetê bikevin demê nûde. Riya rast, şêwazê rast û ûslubê rast hatiye dayîn. Şerê gel û meşa wê holê deye. Lê belê, dinava me de li ser navê neyar nêzikati jî hene. Kesên ku vê nezanin, yên ku bi tinê xwe nasdikin, ji der vey xwe tu tiştê nizanin û yê ku rastiya xwe ji bîrkirine wê bikevin. Dixwazin pênç sal jî şer bikin wê neyar ser bikeve. Ji ber ku ezmunên wê pirin, derfetê wan pirin. Em nû nû di rabin li ser linga. Ji bo wê em dibêjin, pêşketin çiqasî hebin, pêwîste gelê me jî fikrê xwe û asoya xwe fireh bike. Em yekitiya xwe fireh bikin û têkûz. Beriya her tiştê erkê me yê sereke eve.

Riyekê rast ji dervey welatparêztî hebuya di serî de minê kiriba, ji vê ramyarê rastir rê hebuya, despêkê ezê bi meşiya bam. Le belê ji bo me hemuya riya herê rast ramyariya PKK’ê ye û xeta PKK’ê ye. ji ber ku ez vê dizanim ji bo wê ewqas bi israr ser disekinim. Çavkaniya hêza me jî ji xwe vê diqre. Ev ne rast ba, bi neyar re şerkirin daynin aliyek, me ne dikarî em bêhn bigrin û çavê xwe vekin. Hatina me heya roja îro jî, çavkaniya xwe rastiya xeta me û rastiya mezintiya me digre. Ger ku hun jî, wekê PKK bizanibin bimeşin, şer bikin,cîhan hemû bibe yêk jî nikare we bisekinîne. Pêwîste hûn vê bizanibin.

Gelê Kurd li her derê bila xwe bi ceribînîn. “ bila kes ne bê je heya niha me nedizanî û heya niha me pêkne aniye.” Rabin li ser xwe, xwe fêrbikin. Ger ku hun nekevin din ava kar de hun nikarin fêrbibin. Zana bûyîna gel, bi xebat kirina wêre girê dayî ye. Hunê fêrî şer û siyasetê jî bibin. Bi şêwazî bere şerkirin û siyaset kirin ne şêwazê me ye, ev şêwazê neyarin. Di xwey de mayîn û bê zanist mayîn xwasteka neyar bû. Ji îro pêde bi alkariya rêxistinê hun çavê xwe vedikin. Şehîdên PKK’ê cesaret daye we, hun li ser nirxên ku dayîna avakirin radibin li ser lingê xwe. Ev tê wateya çi? Hunê jî cesaret bikin û rabin li ser lingê xwe, ji lingê xwe bawer bikin. Heya niha we çend gav avetine, ji îro pêde hunê gavê bi hêztir bavêjin. Dema gelêkê ji bo şerkirinê di rab ili ser xwe carê kê dikeve, dû caran dikeve, lê belê cara siyê min bi teqez serdikeve. Ji ketina care kê ne tirsin, ji yêk dû mirina jî netirsin, jiyan ji îro pêde despê dik e. Hun çigasî di bin pêşengtiya PKK’ê de şer bikin, hun çiqasê bi xeta wêre jiyan bikin hunê ew dem her tim serkeftina pêk bînîn. PKK ji bo gele, partiya gele û partiya karkerane. Di serî de wisa bû,wê heya dawî yê ji bi vê awayî be.

Em carekê din hişyar bûna gelê Kurd pîroz dikin. Qadroyên PKK’ê sonda pêk anîna siyaseta rêxistinê dikin. Eji soza ji îro pêde, hin bi hêztir tevlê bûyînê didim. Rabuna li ser linga despêkê biryara min bû, piştre bû ya PKK’ê, niha jî buye biryara we hemuya. Emê vê biryara xwe pêk bînin. Heya niha berbirsiyariyên karên medikir em bûn. Ji îro pêde jî, beşa wê ya herê mezin ya meye, lê hun jî bi xebatê xwe re alîkarî bidin me û emê jî alîkarî bidin we. Bi zanabuyîn tevbigerin, neyên leystika û vale vale xwîna xwe ne rişênin. Bila dilopek xwîna we vale neçe. Em wusa dikin, hun jî wusa bikin. Emê vê awayê ser bikevin. Ji der vey serkeftnê tu tiştek me xilas nake. Ji der vey jiyana serkeftinê, hemu jiyan lime herame. Ji der vey serkeftinê cudatir bêhn girtin namertiye. Despêkê min li ser navê xwe di got, piştre jî li ser navê PKK’ê got, niha jî li ser navê we hemuya di bêjim.

Ji beriya nan û av serkeftin tê.

Ji beriya hemu namusan, namusa netew tê.

Mirovê ku ne azad û serbuxwe be, bê namustiya herê mezine.

Me vê jî der baskir. Me xwe gihand rojên bi namus. Ji îro pêde em jî dikarin bêjin “ namus ji bo me jî heye.” me bê namustî yê getant, ev kêm nîne. Ji her tiştê zêdetir ev ji mere pêwîst bû, me wê jî serxist. Vê firsetê ji destê xwe ne revînîn! Jiyanê şaş fêmnekin. Jiyana ku hun tê dene ne yê weye. Di be ku hunê kêmekê êş bikşînin, tiştek na be. Kêmek êş jiyan bikin ku, ji bo hun di jiyana nûde rehetiyê bibinin. Xebatên ku heya niha mekiriye ne ye eme bû. Hen kes li ser me leystika leystin. Ji dervey mirovahiyê her tiştê layiqê me dîtin. Lê me pêşiya vê qut kir. Ev jî serkeftinek mezine. Nirxên ku di destê me de ne, em qiymetê wan bizanibin. Pêwîste em bizanibin ku soza me dayî tê çi watê. Me vane hemuya ser xist, lê dîsa jî ne bese.

Pêwîste di vê salê de biryarên rast were dayîn û hedefên pir bi hêz hun denin pêşiya xwe! Xwe bigihêjînin biryarên rast! Heya dawiyê xwe di her aliyê de, pispor bikin û heya serkeftinê bimeşin! Heya Kurdistanê kê azad û serbixwe em ava dikin, pêwîste biryarê we hin behtir bi hêz bibe û meşa we jî bi hêz bibe.

Dîsa em hemu, soz didin gelê xwe;

Li ser navê Serokatî, li ser navê rêhevalên PKK’e û gelê me yê Kurdistanê em bi biryarin!

Emê biryara xwe heya azadiyê bi tekoşîn û şerkirinê avabikin!

Li ser vê esasê cejna we ya Newrozê pîroz be!

             21 Adar 1991

RÊBER APO

Ayrıntılar

Yayınlandı: 19 Mart 2013

Eger mirov kapîtalîzmê weke dînekî di heqê wî de zêde tê axaftin û çalakî têne kirin şîrove bike, dibe ku ji bo em lê serwext bibin bi kêr bê. Mekanê ku kapîtalîzmê serketina xwe lê bi dest xist Ewrûpa ye. Zêhniyeta Ewrûpayê tevî ku der barê kapîtalîzmê de gelek gotinan dibêje û çalakiyan dike, weke di gelek dînan de hatiye dîtin, rastiya hebûna kapîtalîzmê mîstîsîze kiriye. Xirîstiyan, sosyalîst û anarşîst jî di navê de yên weke dijber xuya dikin jî li ser heman xetê çûne. Eqil û fikra navenda wê Ewrûpa ekolek e. Ji sedsala 16’an ve weke sîstema dinyayê pêvajoya hegemonyayê dest pê kirine. Li gorî ponijîna min a şexsî, ev ekoleke wisa ye ku ji avakirina sîstemên xwedayî yên rahibên sumeran qat bi qat bi hostayî karîbûn mîstîfîkasyona rastiya civakê pêş bixînin. Di sîstema fikir û eqlê Rojavayê Ewrûpayê de ‘rêbaza zanistî’ xwedî roleke bingehîn e.

Mirov jî di navê de, ez behsa zanista hayjêbûna ji xwezayê nakim. Zanist weke xizna hevpar a mirovatiyê bi qasî ku mirov neke malê ti kes, kom, sazî û neteweyî, anonîm e. Mirov ê eger ille behsa pîrozbûneke xwedayî bike, di vê çarçoveyê de mirov vê payeyê bide zanistê wê helwesteke nêzî rastiyê be. Lê belê ‘rêbaza zanistî’ di termînolojiya Ewrûpayê de xwedî cihekî cuda ye. Ew, prototîpa dîktatorê hemdem e. Ango şêweyê her cure dîktayê yê otorîter û total e. Ya rastî, ew tov e ku dikeve malzarokê. Rêbaz weke peyv tê maneya usûl, rê û terîqetê. Di destpêkê de her çend erênî be û bi kêra qabîliyeta fêmkirinê bê jî demeke dirêj wexta mirov pêve girêdayî bimîne rê li ber dîktatoriyeke zêhnî ya temam vedike. Li ser navê zanistê israra di mijara rêbazê de dikare mirov ber bi dîktatoriya herî bi tehlûke ve bibe. Jixwe dewletdariya netewe ya elman a ku parêzvaniyeke hişk a rêbaza zanistî dikir, çû faşîzmê û ev jî şîroveya me piştrast dike.

Bêguman li Rojavayê Ewrûpayê şoreşeke zêhniyetê pêk hatiye. Lê mirov vê, weke rêvekirinekê ji bo navendparêziya Ewrûpayê şîrove bike şaş e. Jixwe bi tevahî pêşengên vê şoreşê pêşketinên xwe yên zêhnî ji derveyî Ewrûpayê girtine.

Sosyolojiya Max Weber di warê têkilîdanîna rasyonalîzma Ewrûpayê bi pêşketina kapîtalîzmê re bi roleke girîng radibe. Weber di berhema xwe ya bi navê ‘Kapîtalîzm û Exlaqê Protestan’ de mîna bixwaze derî li vê tezê veke. Tevî ku di pêkhatina kapîtalîzmê de rola rasyonalîteyê yek ji sedemên diyarker e jî bi tena serê xwe mirov bi rasyonalîte û huqûqê vê diyardeyê nikare rave bike.

Di sosyolojiya Karl Marks de weke sîstem serketina kapîtalîzmê bi berhemdariya wê ya ekonomîk ve tê ravekirin. Ji ber ku ji tevahiya şêweyên hilberînê bêtir hildiberîne, nirxa zêde çêdike û werdigerîne sermaye û karê, bi vê qabîliyeta xwe rê li serketina kapîtalîzmê vekiriye. Kêm cih dide dîrok, polîtîka, îdeolojî, huqûq, cografya, çand û şaristaniyê. Mirov dikare van, weke kêmasiyên wî yên bingehîn ên nirxandinê destnîşan bike. Pir bi hêsayî bûye ekoleke ku dikare weke reduksiyonîzma ekonomîk were dîtin. Bêguman mirov nikare qîmeta analîzên sosyo-ekonomîk ji nedîtî ve bê. Lê cihên wan di nava sedemên din de ji ber ku baş nehatine zelalkirin, tevî îdeayên zanistî hemûyan tehlûkeya bikeve dogmatîzmê kêm nabe. Bi piranî ya ku qewimiye jî ji ber van kêmasiyan her tim tehlûke û rîsk hene.

Fikrên ku pêşketina kapîtalîzmê bi desthilatdariyê û bi îfadeya wê ya huqûqî ya bêhtir darî çav ‘dewleta modern’ ve girê didin, gelek in, ne hindik in. Di nav yekparebûna civakî de kok û rîşên hiyarerşiyên desthilatdariyê diçine gelekî kevn. Rola wan a di rêvebirin û meşandina jiyana maddî de yek ji sedemên bingehîn e. Lê zor bi xwe nikare rê li derketina jiyana maddî, ekonomî û weke serê wan kapîtalîzmê veke. Rolên sererastkirin, pêşdebirin û astengkirinê her tim di zikhev de bûn.

Serketina kapîtalîzmê li Bakur-Rojavayê Ewrûpayê girîngiya faktora cografî û mekanê wê radixe ber çavan. Pirî caran tê gotin ku Amsterdamê jêre dayiktî kiriye. Dîsa jî weke faktorên din cografya jî ji bo ravekirinê bi sînor e. Bêyî ku mirov zêde mezin bike, her tiştî li gorî qîmeta wî deyne, wê rastiya wî jî bi qîmeta wî diyar bibe.

Daxuyaniyên xwe dispêrin faktorên çandî û şaristaniyê hêza wan a şîroveyê nayê guftûgokirin. Kapîtalîzm, esas, di qonaxên pêşketina şaristaniyê de li qonaxa rizînê rast tê. Teza min a ez giraniya xwe didimê ev e. Çemê mezin ê şaristaniyê li devera diherike okyanûsê di heman demê de dawiya vê sîstemê ye jî. Ji bo vê jî bi awayekî sembolîk mirov dikare peravên Amsterdamê û Okyanûsa Atlasê destnîşan bike. Bêguman sîstem ji okyanûsê bihuriye, bi dewleta netewe ya DYE’yê bi hegemonyayeke nû karîbûye xwe bigihîne serê globalîzmê. Ji ber ku jiyan zêdetir ketiye rengekî ferazî û medyatîk, civaka zêde dixwe û xwe nîşan dide bûye serwer, li şûna ku ekonomî bersiva pêdiviyan bide daxwazan har dike, desthilatdarî ketiye heta bi tevahiya demarên zîro yên civakê, îdeologên sîstemê bi xwe behsa bê dîrokbûnê dikin, ev giş eşkere kaos û rizîna sîstemê îfade dikin.

Mirov bê dîrok, bê zeman nikare rastiyê bifikire. Pêşketin, beridandin, pircuretî û cudatî bi dîrokê dibe. Gotina bê serûbinî ji bo şêweyekî tê gotin. Ti şêwe û awa xwedî payeya bê serûbinî nîne. Di şêwegirtina civakan de têgînên mîna bê serûbinî, heta bi qiyametê, pêxemberê dawî, qanûnên naguherin, ji serî heta dawiyê û pêşketina bê dawî zêdetir bi dogmatîkbûna bawerî û fikrê re eleqedar e, di vê de hewldanên ji bo desthilatdariyeke mayînde û derdorên xwedî paye ji bo berjewendiyên xwe dewamî bikin, rol lîstine. Di vê de bi propagandayê baweriya cewherî bidestxistin û mayîndekirina berjewendiyan esas e. Lîberalîzma ku îdeolojiya navendî ya kapîtalîzmê ye, îdeaya wê ya bibe gotina dawî ya bê serûbinîbûnê, dubareya heman lîstikê ya modernîstîk e.

Wexta mirov kapîtalîzmê bi nav bike, divê weke fikir û çalakiyeke nayê guhertin, afirandî û xwedî yek navend e destnîşan neke. Ya rastî, di civakê de potansiyela berhemê zêde çiqasî pir bibe, komên di telş û terkan de kurtêlên civakê dikeritînin û ji vê çalakiya wan a sîstematîkbûyî re mirov dikare bibêje kapîtalîzm. Hejmara van kesan ti carî ji sedî yek û dudiyê civakê derbas nake. Hêza xwe ji firsendkarî û rêxistiniya xwe digirin. Ji ber ku li ser mekan xwe baş bi rêxistin dikin, di nava neqebên civakê de ku telşê wê hîn mezin dibin pêdiviyan dixin kontrolê, di meseleya erz û daxwazê de bi buhayan dilîzin û bi vî awayî serketina xwe bi dest dixin. Eger hêzên fermî yên civakê wan nexin kontrolê, berevajî wê ji îhtîkara (spekulasyon) wan bibin deyndar û di berdêlê de timî xwe bi îltîzaman (xwedî derketina neheq) xwedî bikin, ev komên piçûk ku di her civakê de hene wê weke efendiyên nû yên civakê bikaribin rewa bibin. Di tevahiya dîroka şaristaniyê de, nexasim di tevahiya civakên Rojhilata Navîn de komên bi vî rengî yên marjînal ên faîzxur û îhtîkarê her hebûn. Ji ber ku her tim civakê ji wan nefret dikir newêrîbûn ji telş û terkan derkevin. Rêveberên herî zordest ên civakê jî tu kes nikarîbûn van koman rewa bikin. Ne tenê kêm û piçûk hatine dîtin, di heman demê de weke hêza herî bi tehlûke û hêza dejenere hatine nirxandin. Her weha ji aliyê exlaqî ve weke tovê xirabiyê hatine hesibandin.

Di dîroka mirovatiyê de bi qasî çarsed salên bi navend Rojavayê Ewrûpayê şer, talan, komkujî, mêtinkarî û xirakirina xwezayê ti carî evqas nehatiye dîtin û ev yek têkiliya xwe bi sîstema hegemonîk re heye. Bêguman dîsa heman cografyayê şahidî li têkoşînên mezin ên dijber kiriye. Ev pêvajo ji bo mirovatiyê bi tevahî weke xisarekê nabe ku bê dîtin.

Ya ez dixwazim bikim ew e ku destketiyên mirovatiyê yên Rojava bi nirxên pozîtîf ên qedîm ên Rojhilat re sentez bikim û qevdeke tîrêjên rohniyê bidim pêngaveke manedar.

*ji paraznameya Şaristaniy Kapîtalîst hatiye girtin.

Rêber APO

Ayrıntılar

Yayınlandı: 05 Ocak 2013

Ez van rêzan di salvegera 32’an a navlixwedanîna PKK’ê de dinivîsim. Ji bo mirov nasnameya partiyeke modern, rol û serketina wê binirxîne, bawer dikim ku evqasî sal têrê dikin. Eger mirov li van salan dema komê jî zêde bike ji çil salî zêdetir jiyaneke dijwar e. Çi qonaxa komê, çi jî salên navlêdanînê û heta bi Pêngava 15’ê Tebaxa 1984’an demek e ku bi şêwazê partîzaniyê pêk hatiye.

Ji aliyê îdeolojiya gerdûnî ve, em ji cîhana sosyalîzma pêkhatî û fikra pêve girêdayî ya me yeqîn dikir sozyalîzma zanistî ye, bi tesîr bibûn. Ji bo mirov li nasnameya PKK’ê serwext bibe, nirxên bi wan ve girêdayî ma, yan jî bawer dikir ku bi wan ve girêdayî ye, û paradîgma sosyalîzma zanistî ya cîhanê nuqteyeke girîng a nîrengî ye. Eger em hewl bidin bi şibandinekê şîrove bikin, em ê bibêjin, me dixwest em şaxekî nû yê civakeke ji xwe re qebîleya sosyalîst digot ava bikin. Eger em qebûl bikin ku bi vî şêwazî gelek şax hatine avakirin, me jî weke komeke piçûk mafê xwe didît em şaxekî bi vî awayî ava bikin. Bi awayekî berbiçav, bîr û baweriya me ya derbarê rastiya welat (Me Kurdistan weke welatekî dihesiband) û gelekî (Me hebûna Kurdan weke gelekî ji sedî sed qebûl dikir) de sedema me ya bingehîn bû ji bo ku em vî mafê xwe bi kar bînin. Li gorî fikra me ya cîhanî, bi awayekî xwezayî me yê xwe weke hêza pêşeng a beşên gel ên kedkar û bindest bi nav bikirana. Lewma me gotina ‘Karker’ bi kar anî. Ji aliyê konjonkturel ve hem bi maneya bindest hem jî bi menaya xebatkar dihat, û ev navlêkirin li gorî rastiya me bû.

Eger mirov bala xwe bidiyê, mirov wê bibîne, di PKK’ya salên derketina holê û partîzaniyê de cîhaneke bîr û baweriyê ya bêpirs hatiye qebûlkirin heye. Dema ez dibêjim endamê nû yê qebîleya sosyalîst mebesta min ev rastî ye. Çawa ku zarokeke dema ji diya xwe dibe, divê bêpirs qebîleya xwe qebûl bike, me jî qebîleya cîhana sosyalîzma zanistî û sosyalîzma pêkhatî bêpirs qebûl kiribû. Cudahiyeke me ji qebîleyên klasîk hebû, ew jî ew bû, qebîleya me ya nû ya dinyayê xwe disipart bingehekî zanistî yê guman jê nedihat kirin. Herçiqasî me yeqîn bikira ku bingehê me zanistiye jî şêwazê me yê girêdanê li ser bingehê pir kêm bi bîrewerî û bêhtir bi baweriyê bû. Ango aliyên dogmatîk bêhtir giraniya xwe hebûn. Ez vê ji bo bi temamî dogmatîzmê reş bikim nabêjim. Di xwezaya mirov de fikrek tineye ku têde dogmatîzm nebe. Di îdeayê de, di fikrê bi xwe de nirxeke dogma û baweriyê heye. Mirov ji vê re dikare nirxa pîvanê jî bibêje. Mirov ji dogmaya baweriyekê, pîvanekê û bîrbirinekê bawer neke, pir zor e ku jiyana xwe dewam bike. Belkî ji bo ku karibe bêyî hewceyî ti pîvan û dogmayekê bibe û bijî divê îlahî bibe. Gelek mirovên îdea kirine ku bi vî rengî ne derketine holê, lê kesên bi vî rengî yan hîç tinene yan jî kêm kesayetî hene ku heta dawiya temenê xwe di kêliyên pir bi sînor de bi ber pêleke bi vî rengî ketibin.

Di vê mijarê de têgihîştina şaş ew e, mirov dogmayan weke heqîqetên hişk û naguherin qebûl bike. Lewma dogmayên dînî bi piranî bi vî awayî hatine fêmkirin û dîroka mirovatiyê bi trajediyan fetisandine. Felsefe û fikra zanistî, li dijî şêwazê dogmatîzekirina dogmayan şêweyekî pozitîf ê fikrê ne, ku duristir in. Serdestiya felsefe û zanistê li hemberî dogmayê ew e, dihêle ku rastiya jiyana gerdûnî di nava tevahî cihêrengî û zindîtiya wê de bê fêmkirin. Ji lewra her civaka di felsefe û zanistê de bi pêş ketiye, li hemberî civaka ji baweriya dogmatîzmê nebihuriye û di bin destê wê de maye, timî serdest bûye. Di têkoşîna civakan de ya diyarker nirxên felsefî û zanistî ne, ku timî di fikra wan a cîhanî de hene; ya rastî, ew asta wan e ku rastiya jiyana gerdûnî di nava tevahiya cihêrengî û zindîtiya wê de fêm dikin.

Kengî mirov bi awayekî dogmatîk bi dogmayan, bi gavavêtinên bi pîvan ve bê girêdan, hingê rîsk heye û mirov dikare fikaran bike. Di dema derketina holê û salên partîzaniyê yên PKK’ê de dogmayên sosyalîzma zanistî yên PKK bi wan ve girêdayî bû, ya rastî, bi roleke erênî rabûn. Sosyalîzma zanistî herçiqasî bi temamî ji metafizîkê nehatibû şuştin jî derbarê rastiya civakî de îdeolojiya herî zêde nêzî zanist û felsefeya dîrokê bû. Di serwextbûna felsefî û zanistî ya civakê de li gorî dema xwe paradîgmaya herî pêşketî pêşkêş dikir. Di sosyalîzma pêkhatî de xetimîna çêbû bi awayekî encama aliyên dogmatîk ên sosyalîzma zanistî bûn. Ji destpêkê ve rexne li wê hatin girtin û di van rexneyan de para rastî û mafdariyê hebû. Ji ber ku di dema xwe de nehatin sererastkirin, dogmayên binyewî encamên xwe bi hilweşandina sosyalîzma pêkhatî nîşan dan. Di PKK’ê de jî herçiqasî di asta dewleta netewe de nebe jî weke proto dewleta netewe encamek di nava wê de derket holê. Di salên şerê gel ê şoreşgerî de hêmanên di nava PKK’ê de yên nikarîbûn ji dogmayan gavê biavêjin zanist û felsefeyê, dogmatîk bûn. Di vê de herî zêde hêmanên desthilatgir û peyrewên dewleta netewe derketin pêş. Her ku derketin pêş dogmatîzmê jî rehên xwe berdan. Nêzîkatiyên desthilatgir nêzîkatiyên demokratîk tepisandin. Erka partiyê rê li ber erka fermandariyê, erka fermandariyê jî rê li ber desthilatdariya şexsî vekir. Bi awayekî dewletokên netewe yên mîkro pêk hatin. Di têgihîştina partiya Lenînîst de şîroveya têgihîştina otorîteyê ne demokratîk e, lê desthilatgir û alîgirê dewleta netewe ye, ev çawa di cîhana sosyalîzma pêkhatî de bi tesîr bû, bi heman awayî di nava PKK’ê de jî bi bandor bû. Kengî ev têgihîştin bi temamî serwer bû, bivênevê rizîna ji ber desthilatdariyê pêk hat. Tevî ku PKK negihîşte dewleta netewe ya Kurdistana Yekbûyî ya Demokratîk a kiribû armanca xwe, dîsa jî ew di gelek astên mîkro de pêk anî û dît. Dema 1984-1998’an ew deme ku têde bi giranî dewletokên netewe yên Kurd çêbûn. Jihevdeketina dewletên sosyalîzma pêkhatî bi derengî û bi awayekî dijwar di sala 1998’an de dest pê kir bi serê PKK’ê de hat. Herçiqasî di vê de bêtesîrkirina Serokatiyê ji aliyê dewletên netewe yên faşîst lîberal global bi bandor bibe jî, bi awayekî bingehîn ev berê, nexasim ji salên 1995’an ve, pêvajoyek bû ku di hundir de dest pê kiribû. Li gelemperiya dinyayê pêvajoyên bi heman awayî li cem partiyên din ên bi heman rengî jî pêk hatin. Piştî jihevdeketinê du ekolên sereke hewl dan hebin. Ya yekê, partiyên kominîst bûn ku di têgihîştina sosyalîzma pêkhatî ya berê ya ortodoks de israr dikirin; ya duyan, partiyên veguherîn lîberal demokratan bûn, ku bûne şaxên partiyên lîberal ên li welatên berê kapîtalîst bi rola partiyên kok radibûn.

Di nava PKK’ê de piştî jihevdeketinê meylên bi heman rengî derketin holê, lê belê nikarîbûn bibin baskên serdest. Nexasim têkoşîna di navbera baskan a salên 2002-2004’an de gelekî zirar da, lê bi ser neket. Çeteyên sextekar ên bi maskeya lîberalîzmê reviyan û ketin xiyanetê, hêman an jî baskê ji rêûresmê yê nikarîbû ji muhafezekarî û dogmatîzmê bibihure jî tercîh kir ku li ser rêya ekola sereke bimîne. Ekola sereke serhatî û çîroka wê jî gelekî balkêş e. Dema ku herdu bask û aliyan li dijî hev têkoşîneke dijwar dimeşand, bawer dikirin ku partî bi tevahî ji wan pêk tê. Herdu alî an jî baskan nedixwest ji diyalektîka pêşketinê ya PKK’ê hayedar bibin. Ya rastî, haya wan ji diyalektîka pêşketinê ya PKK’ê tinebû. Lê nizanîbûn ku cudahiya PKK’ê ji yên weke xwe ew bû, têkîliya xwe ti carî bi pêşketina diyalektîkî re qut nekir. Çi di dema derketina holê û partîzaniyê de, çi jî di salên şerê gel ê şoreşgerî de, tevî hewldanên jirêderxistinê hemûyan, partî li gorî pêşketina diyalektîkê tevgeriya û xwe bi vî awayî parast. Herçiqasî di PKK’ê de fikreke bi serhevhatî ya diyalektîkê çênebibe jî di jiyanê de pîvanên diyalektîka şoreşgerî bi awayekî pratîkî li ser kar bûn. Xwebûn weke diyalektîkekê hebû. Bask an jî hêmanên fikirsabit ên curbecur bi ti awayî li vê rastiyê serwext nedibûn. Her jirêderketin an jî xiyanetê bawer dikir ku derba kujer li partiyê daye, lê paşê didîtin ku partî bêhtir bi lez pêş dikeve û lewma nikarîbûn vê diyalektîkê fêm bikin. Lewra bi her jirêderketin û revê re ya diqediya ne partî bû, ew bi xwe bûn. Li beramberî vê partî bêtir zelal dibû û hinekî din bi awayekî diyalektîka xwe bidestxistî pêşketina xwe dewam dikir. Di hemû pêvajoyên krîtîk de bûyer û pêşketinên bi vî rengî hatin dîtin.

Di pêvajoya 2002-2004’an ya jihevdeketinê de bawer dikirin ku heta wê rojê ya nikarîbûn pêk bînin wê têde bi ser bikevin û mîna ku partî bi awayekî bi tenê ji wan pêk tê, wê bimîne. Ya rastî, mirov ji rewşa min a wê demê zêde hêvî nedikir. Lê ez ne bi tenê ji ketûbereke wê demê pêk dihatim. Min di şexsê xwe de bi tenê dîrokek zindî nekiribû, piştî hebûna min a fizîkî jî heta civak bi awayekî kolektîf li ser piyan bimana, nemaze heta Kurd bi awayekî azad bijiyana, ez ê jî bi awayekî azad bijiyama û ez ji zû ve bûbûm rastiyeke bi vî rengî. Min xwe weke rastiyeke bi vî şêwazî û hêza maneyê hûnandibû. Haya wan ji vê rastî û maneyê tinebû yan jî hêza wan têra serwextbûna li vê yekê nedikir. Di encamê de bi hewldana komek heval û hevrê navê PKK’ê ji nû ve hat bikaranîn û li ser vî bingehî dan xuyakirin ku wê li ekola sereke xwedî derkevin. Bi vê re jî pêvajoyeke PKK’ê ya ji berê gelekî pêşketîtir dest pê kir. Bi vî awayî PKK piştî jihevdeketina mezin ket sêyemîn qonaxa xwe ya mezin an jî ket pêvajoya pêngava xwenûkirinê û di vê pêvajoyê de dibe partiya dema civakbûneke cuda û partiya dema neteweya demokratîk.

Di Dema Nû De Nasnameya PKK’ê û Maneya Wê

Bêguman qutbûna ji demên berê nedihat maneya nasnameyeke cuda, lê ne kopiyeke demên berê jî bû. Pêşketina çêdibû ne ji aliyê hejmar û çendayetiyê bû, pêşketina naverokê bû ango di warê kalîteyê de bi pêş diket. Ne bi tenê di warê nasnameya PKK’ê de pêşketin hebû, di civaka Kurd a xwenûkirî de jî veguherîneke naverokê ya bi kalîte pêk hat. Ango mirov niha dikare nasnameya PKK’ê ya hebûna xwe ya dema gihîştin û stewînê vebirî û îspat kirî bi awayekî berbiçav bide naskirin û pêkan e ku xwe bigihîne hinek encamên gerdûnî.

a- Serê pêşî bi giştî partî, nexasim jî PKK partiya dewletdariya netewe ya berê ya sosyalîzma pêkhatî nîne. Bi tevahî partiyên sosyalîst weke prensîb divê bi armanca dewlet avakirinê neyên damezrandin. Sosyalîzm nabe ku bi amûra dewletê ya modern bê avakirin. Amûra em jêre dewlet dibêjin bi xwezaya sosyalîzmê re li hev nake. Sîstema karê ya kapîtalîzmê bêyî dewleta netewe pêk nayê. Her sîstema dewleta netewe têde hebe, bi pêkanîna kara kapîtalîst ve girêdayî ye. Rewş li cem sosyalîzma pêkhatî jî cuda nîne, heta hebûna kapîtalîzma burokratîk bêhtir hewcedarî dewleta netewe ye. Sosyalîzma pêkhatî nikarîbû bibe sosyalîzm û di vê de avahiya dewletdariya netewe bi roleke diyarker rabûye. Ji partiyê ber bi dewletê, ji dewletê ber bi partiyê her gava bê avêtin wê bi înkara sosyalîzma demokratîk bi encam bibe. Di teoriyê de ji bo xwe gihandina civaka kominîst a weke civaka bê dewlet tê tesewirkirin, li gorî sosyalîzmê û şêweyê wê divê di ti qonaxê de û bi ti sedemê amûra dewletê neyê bikaranîn û ji bo xwe gihandina civaka kominîst divê mirov serî li amûra dewletê nede. Sosyalîzm kengî bi hemû aliyan demokrasiyê pêk bîne wê pêk bê; ew demokrasiya lîberalîzm wê bi awayekî durû bi kar tîne û bi rastî bi naveroka wê re li hev nake. Mirov nikare bêyî demokrasiyê li sosyalîzmê bifikire û li derveyî demokrasiyê jî bi rêyeke din ticarî ava nabe. Bi tenê bi jiyaneke demokratîk a tevlîbûna wê herî berfireh mirov dikare sosyalîzmê ava bike.

Lewra xisleta yekemîn a partiyên sosyalîst divê ew be ku xwe weke protîpeke demokrasiyê ava bikin. Partiyeke nikaribe xwe demokratîze bike ew nikare civakê demokratîk bike. Demokrasî bêotorîtetî nîne. Otorîteya demokratîk ji otorîteya dewletê cuda, dikare xwe di şert û mercên civaka siyasî de pêk bîne. Dewlet civaka siyasî li derve dihêle û xwe pêk tîne, lê ji bo pêkhatina demokrasiyê hebûna civaka siyasî ferz e. Civaka siyasî jî ew civak e ku azadiya xwe pêk aniye. Diyardeya siyasetê maneya xwe ew e, civak di mijara berjewendiyên xwe yên heyatî de gihîştiye wê hêzê ku difikire, biryarê dide û dikeve nava çalekiyê. Civakên siyasî nebûne, nikarin çarenûsa xwe diyar bikin û di heman demê de nikarin xwe demokratîk bikin. Di navbera diyardeyên siyaset, azadî û demokrasiyê de têkîliyeke ji hev nabe heye. Yek bê yên din nabe. Lewma partiyên siyasî bi tenê weke protîpeke civaka siyasî ya azad û demokratîk karin bibin xwedî nasname. Lewra bi giştî modelên desthilatdariyê, bi taybetî jî desthilatdariya dewletê nikarin ji xwe re mînak bigrin. Desthilatdarî û dewlet, herçiqasî weke hebûn diyardeyên cuda bin jî bi awayekî bingehîn yekdestdariyên hêz û mêtingeriyê ne. Tevî ku hêmanên karûbarê civakê bi rê ve dibin hildigirin jî ev hêman bi rola talî radibin. Ji bo rewakirina yekdestdariyên hêz û mêtingeriyê yên bi rola diyarker radibin têne bikaranîn. Ev sedem hemû îsbat dikin û têra xwe rave dikin ka divê çima partiyeke sosyalîst bi armancên desthilatdarî û dewletdariyê neyê avakirin. Dîsa têra xwe îsbat dikin ka divê çima bi tenê bi awayê demokratîk bên damezrandin û sazkirin.

b- Partiyên sosyalîst tevî ku saziyên modern in, ji aliyê dîrokî ve xwedî erk û berpirsyarî ne ku li beramberî modernîteya kapîtalîst modernîteya alternatîf çêkin û biberidînin. Modernîte têgîneke bêalî û notr nîne; têgînek e ku bingehê wê yê çînî, siyasî û îdeolojîk heye. Modernîteya serdest, tevî ku xwedî karektera kapîtalîst e jî modernîteyên bi tîpên din jî hene. Modernîteya demokratîk di serê van tîpan de tê. Modernîte di nava xwe de demên civakî yên veguherînên bi kok û cuda îfade dikin. Avahiya îdeolojîk, siyasî, ekonomîk, teknîk û zanistî ya serdema her modernîteyê xweserî xwe ne. Serdema destpêkê, navîn û nêz, her yek ji wan li gorî xwe modernîteyekê temsîl dikin. Wekî din her modernîte li gorî xwe şêweyên xwe yên serdest ên çînî, teknîkî, îdeolojîk, siyasî û ekonomîk hene. Her yek ji wan li gorî van şêweyên serdest karekterîze dibe. Di serdema me de ji destpêkê ve li ser şert û mercên jiyana me ya modern mohra şêwazê daneheva kapîtalîst heye, lê tevî vê yekê mirov nikare vê serdemê bi her tiştî bike malê kapîtalîzmê. Eger sosyalîzma pêkhatî bi kapîtalîzmê bi encam nebûya, pêkan bû wê jî mohra xwe li modernîteyê bidaya. Jixwe demeke dirêj jî wisa hat fêmkirin. Partiyên sosyalîst heta ji hêmanên sereke yên modernîteya kapîtalîst nebihurin û li dijî wan tênekoşin nikarin mohra xwe li modernîteyê bidin.

PKK nikare qîma xwe bi tenê bi bihurîna ji dewletdariya netewe bîne; di heman demê de bi xweavakirina weke prototîpa hêmanên modernîteya demokratîk dikare bi rola pêşengiyê rabe. Di dema nasnameya nû ya PKK’ê de yek ji erkên wê yên sereke ew e, civaka Kurd weke netewa demokratîk ava bike. Ji bo di vê erka xwe de bi ser bikeve, beriya her tiştî divê karibe xwe bike alternatîfa hêmanên sîstema modernîteya kapîtalîst. Di navbera xwebûn û bûyîna prototîpa modernîteya demokratîk de cudahiyeke girîng heye. Eger nebe prototîpa modernîteya demokratîk, zor e ku civakbûna xwe û serekbûna xwe bi dest bixe. Jixwe partî ji bo vê zoriyê ji holê rakin hene; kengî bibin kakilekî pêşeng dikarin vê zoriyê li paş bihêlin. Di navbera hêmanên modernîteyê de, di warê îdeolojîk, polîtîk û ekonomîk de, di her qadê de têkoşîneke zêde heye. Encama têkoşîna di navbera wan de wê diyar bike ka kîjan modernîte wê bi rola sereke rabe. Partî hêzên pêşeng ên vê têkoşînê ne. Ji ber ku di Marksîzmê de têkoşîn daxistin qada ekonomiyê bi tenê, encam negirtin. Lê têkoşîna modernîteyê ya tevî hêmanên kapîtalîzmê hemûyan encam diyar kirin. Ji ber vê sedema bingehîn hewcedarî bi modernîteya demokratîk heye. Eger têkoşîn di çarçoveya pêşdebirina alternatîfê de neyê meşandin, ne pêkan e ku têkoşîna li dijî kapîtalîzmê û tevahiya hêmanên wê serketî bibe. Divê mirov bi tenê qîma xwe bi analîza kapîtalîzmê neyîne, şertê pêşî ew e, divê mirov teoriya modernîteya demokratîk û di vê teoriyê de hêmanên alternatîf ên modernîteyê zelal bike û têbikoşe. Lewma partiyên sosyalîst bi awayekî bingehîn xwe bi teoriya modernîteya demokratîk zelal dikin û li dijî kapîtalîzmê têdikoşin. Bi tenê qîma xwe bi têkoşîna teorîk nayînin, tevî vê, amûrên pratîkbûnê jî pêşde dibin ango netewa demokratîk pêk tînin, teknîkên endustriyel ekolojîk pêşde dibin û diyardeya bazara sosyalîst pêk tînin. Kengî ev pêk anîn dikare li dijî hêmanên modernîteya kapîtalîst serketî be.

Di nasnameya nûkirî ya PKK’ê de weke berê hûrik û perçikên agahiyan derbarê mêtingeriya kapîtalîst de tine ne, pêşbîniyeke têkûz a xwe dispêre bi tevahî analîzkirina modernîteya kapîtalîst û paradîgmaya wê ya nû ku xwe dispêre teoriya wê bi xwe ya modernîteya demokratîk, heye. Qîma xwe nayîne ku modernîteya kapîtalîst bi tenê tevî hemû hêmanên wê ji hev derxe; weke alternatîfa wê modernîteya demokratîk weke hêzeke pêşeng derdikeve holê, ev hêza pêşeng xwedî wê erk û berpirsyariyê ye ku tevî kokên xwe yên dîrokî bibe xwediyê wan hêmanên derbarê îro de û bername, stratejî û taktîkên van hêmanan bi ser bixin çêke.

c- Herçiqasî gotina hêza pêşeng modelên partiyên klasîk bi bîra mirov bixe jî ji aliyê cewherî û naverokê ve cudahiyên xwe hene. Hêza nû ya pêşeng prototîpa civaka demokratîk e. Modela pêş a civaka neteweya demokratîk pêk tîne.

Dema ku behs bibe têkoşîn û rêxistin, pirsa kadro derdikeve pêş. Di civakên modern de girîngiya pêşeng û kadroyan kêm nabe. Berevajî, bi sedema ku civak tevlîhevtir û aloztir dibin rola wan bêhtir girîng dibe. Li vir a girîng ew e, ka dîsa kîjan perspektîfê dikin bingehê xwe. Eger kadro û pêşengiyên partiyê ji dinya modernîteya kapîtalîst nebihurin, çi zû çi dereng wê veguherin hêmanên desthilatdarî û mêtingeriyê. Eger di hêmanên modernîteya demokratîk de israr bikin, wê kadro û pêşeng li gorî wê dirûvê xwe bigirin. Eger li şûna perspektîfa desthilatdarî û dewletê, ji perspektîfên otorîteya demokratîk, civaka exlaqî û polîtîk danegerin, li gorî nasnameya nû ya partiyê pêşeng û kadroyên demokratîk wê bigihîjin.

Di dema nû de erka bingehîn a PKK’ê ji ya berê cuda ye. PKK’ê di dema komê de bi bandora îdeolojîk şer û çalakî dikir bingehê xwe û rê li ber tesîra polîtîk vedikir. Divê tevî vê di dema nû de bi nasnameya Kurd a hatiye bidestxistin û bi xwesteka ji bo jiyana azad neteweya demokratîk ava bike.

d- Çawa ku wê ji van tiştên me gotî hemûyan bê fêhmkirin, kapasîteya îdeolojîk a PKK’ê bi rexnekirina sîstema sosyalîzma zanistî û sosyalîzma pêkhatî bi hêz bûye. Li şûna nêzîkatiya dogmatîk dikare nêzîkatiyeke dijwar a lêpirsînê nîşan bide. Di fikirkirina diyalektîk û ketina nava çalakiyê de pêşketin heye. Di nirxandina rewşa berbiçav û pêkanîna veguherînên hewceyî de li gorî berê bêhtir xwedî naverok e, û hêzê dide jiyana azad. Mesafeya di navbera îdeolojî û sosyolojiyê de kin bûye. Cudahiya di navbera sosyolojî û sosyalîzma zanistî de jî kêm bûye. Danûstendina di navbera fikra îdeolojîk, sosyolojîk û sosyalîzma zanistî de yekparebûnek çêbûye û her ku diçe ber bi zanisteke civakî ya hevgirtî ve diberide. Di vê babetê de PKK di serê wan partiyên bi îdeal de tê. Hêza bingehîn a partiyeke sosyalîst bi rêjeya lihevbûna wê ya bi zanista civakî re tê pîvan. Hêza wê ya diyarker ji girêdana wê ya bi zanista civakî ye. Di kapasîteya wê ya îdeolojîk û sosyolojîk de payeya zanistî çiqasî bi pêş bikeve, di rola pêşengiyê de jî wê ewqasî bi pêş bikeve.

Asta polîtîk a PKK’ê li gorî berê di dema nû de têra xwe bi pêş ketiye. Ji ber ku kapasîteya polîtîk bêhtir bi ezmûn û tecrûbeyê tê bidestxistin, PKK di vî warî de li dinyayê yek ji partiyên sereke ye. Tevî ku modernîteya kapîtalîst di asta hegemonîk de dor lê girtiye û lê şidandiye jî tesfiye nabe û ev yek tecrûbeya polîtîk dide wê ango wê bi hêz dike. Polîtîkbûna civaka Kurd û polîtîkbûna PKK’ê di zikhev de û bi awayekî hevdu bi hêz bikin pêk hatiye. Gelê Kurd di dîroka xwe de di dema xwe ya herî bi hêz a polîtîk de ye û mirov vê rastiyê ji bo PKK’ê jî bîne ziman di cih de ye. Li cem PKK’ê polîtîka hundir û derve di zikhev de pêk tên. Asta polîtîka pêk tê hem têkiliya wê bi dîrokê re hem jî têkiliya wê bi rastiya rojane û gerdûnî re hatiye danîn. Herweha têkiliya di navbera exlaq û polîtîkayê de jî xurt û têkûz hatiye danîn. Di dizikhevdebûna civaka exlaqî û polîtîk de bingeh tê qebûlkirin. Di bingehê polîtîka PKK’ê de bi qasî hebûna îdeolojîk û sosyolojîk ango bi qasî hebûna hêmanên zanistî, hêmanên exlaqî û etîk jî hene. Têkiliya bi poetîkayê re jî ango têkiliya bi hunerê re jî paşguh nake û girîngiyê pê dide. Bi vî awayî, polîtîkayê bi tenê bi îdeolojî û exlaqê bi gewde nake, bi awayekî hunerî jî wê heyî û manedar dike. Bi vê, hewl dide xwe ji polîtîkayeke hişk û pûç bigihîne diyardeyeke polîtîkayê ya dewlemend û heqîqeta wê.

Mirov dikare bibêje, têkoşîna PKK’ê ya heta niha, bi awayekî bingehîn ji bo pirsgirêka Kurd bê dîtin, hatiye meşandin. Mirov Pêngava 15’ê Tebaxa 1984’an di vê çarçoveyê de binirxîne wê bêhtir realîst be. Pêngav ji tevgera rizgariyê wêdetir nêzî armanca îspatkirina hebûnê û dewamkirina wê ye.

Dema ku PKK di serê salên 1970’î de ket ser rê, erka li pêşiya wê ew bû, hebûna Kurd ji rewşa hebûneke ku li ser hebûn û tinebûna wê guftûgo tê kirin, derxe û pirsgirêka Kurd bi têgihiştina dewleteke sosyalîst a reel çareser bike. Êdî guftûgo li ser hebûna Kurd nayê kirin, lê bi awayekî di dewletdariya netewe de bist bû û ma. Di pêvajoya xwerexnekirinê de derket holê ku dewletdariya netewe antî-sosyalîst e, û antî-demokratîkbûn bi xwe ye. PKK’ê bi awayekî pirr zelal dît ku bêyî civaka demokratîk sosyalîzm nayê avakirin, û lewma çareseriya pirsgirêka Kurd bi avakirina neteweya demokratîk dibîne. Niha aliyê ku pirs çûye ser ew e, divê xwe bi siyaseta qanûnî ya demokratîk an jî bi şerê gel ê şoreşgerî yê topyekûn bigihîne vê armancê.

Ayrıntılar

Yayınlandı: 27 Kasım 2012