Herçiqasî vegotina rêwîtiya ber bi qada Botanê û anîna wê li ser ziman gelekî zor be jî, lê ez dixwazim bi van bîranînên ku me bi hev re li qada Botanê û bi taybet jî li herema Cûdî jiyankirirîn careke din bi bîrbînim û wan zindî bikim. Rêwîtiya min ber bi Botanê ve di destpêka 2004'an de bû, mîna ku tê zanîn sala 2004'an saleke pir giring bû û bêvejoyeke giring û dijwar bû di dîroka bizava PKK'ê de. Ji ber ku hem di hindirê tevgerê de û hem jî ji derveyî tevgerê ve êrîşên pir bi çav tarî û bêbextiyên mezin li ser tevgerê dihatin pîlankirin û ev pîlan bi dijwarî diketin meriyetê de. Di wan salan de û bi rêwîtiyeke saxlem xwe gihandina qada Botanê û meşandina kar û xebatê li wan qadan dibû çavkaniya coş û arîşenê ji bo hemû hevalên ku cihê xwe di nava wan yekîneyan de digirtin. Ji ber ku tevgera PKK'ê bi êrîşên bê navber rû bi rû dima û hemû êrîşên heyî jî di bingehê xwe de bîrdoziya bizavê ji xwe re dikirin armenc û dixwestin ku tevgerê tesfiyebikin.
Li beramberî van hemû êrîşên tesfiyekar yên ku li hemberî tevgerê dihatin meşandin, rêwîtiya me berû Botanê bi serê xwe dihate wateya valederxistina hemû pîlanê tesviyekaran û asta biryarbûn û girêdana bi bîrdozî û felsefeya Rêber APO û tevgerê ve. Ev rêwîtiya min a duyemîn bû ku ez tê de berê xwe didime qadên bakur. Rêwîtiya min a yekemîn di sala 1999'an berû qada Amedê bû, lê ji ber biryara vekişandina gerîla ya di 2 Tebaxa 1999'an a ku ji milê bizavê ve hatî girtin, ev rêwîtiya min di nîvî de ma. Ji ber vê yekê min di jiyana gerîla de her tim dixwest ku ez vê hêviya xwe ya ku di nîvî de mayî pêkbînim, li gorî vê yekê hemû hewildan û hêviyên min ew bû ku ez vê rêwîtiya xwe ya ku nîvço mayî bighînim serî.
Qada Botanê qadeke ku bi ked û xwîna hezarê şehîdan hatiye sitirandin, ji ber vê yekê ew axekî gelekî pîroz e û mîna hemû qadên Kurdistanê, qada Botanê jî wateyekî xwe ya giritn û cuda heye, ji ber ku ew cih û warê egîd û mêrxasan e. Li gorî vê yekê mîna meşvaneke azadiyê li ser rêya rojê dimeşin û berê xwe dana van xakên pîroz, bi serê xwe ji bona me şens û şanaziyeke gelekî mezin e. Ji ber vê yekê xwe gihandina qada egîdan ji bona min mîna xewin û xeyalekî bû, ew warên pîroz yên ku têde guleya yekemîn li hemberî dijmin hatiyî teqandin û yekemîn çalakiya gerîla û bi serkeftî hatiye pêşxistin. Ango pêngava 15 Tebaxê ya ku fermandarê mezin û efsanewî rêheval Egîd di sala 1984'an de li herema Gabarê lidarxistî û di encamê de serkeftineke mezin pêkanî û tirs û xofeke mezin kire dilê dijmin de.
Raste xwe gihandina qada Botanê serkeftineke herî mezin e, lê ji ber ku ev rêwîtî hîn bi wate be û serkeftinê bi xwe re bîne, pêwîst e ku di her warî de tevger û tevlîbûna kar û xebatê bi biryar û israreke mezin were çêkirin.
Di dema rêwîtiyê de ez dikarim bibêjim ku coş û heyecana hemû hevalan di astake pir bilind de bû. Ji ber ku dema hevalan navê me xwendin û hate belîkirin ku em ê derbasî qada Botanê dibin, hemû hevalan bi kêf û şadî ji bona xwe gihandina wan waran hazir û amede kirin. Ji ber ku xwe gihandina qada Botanê û hemû qadên bakur ji bona hemû hevalan mîna xewnekî bû û ev yek nedibû şensê her kesî. Yekîneya me jî desteyek hevalên jin bû û desteyek jî hevalê zilambûn. Piştî vekşandina gerîla di sala 1999'an, di sala 2003'an de yekîneyek hevalên zilam derbasî qada Botanê bibûn, lê ji sala 1998'an û vir ve ev cara yekemîn bû ku yekîneyek hevalên jin berê xwe dide qada Botanê û bi taybet jî qada Cûdî, ji ber vê yekê ev yek ji bona me hevalê jin cihekî xwe yê cuda hebû, coş û heyecana hemû hevalan li gorî vê yekê bû. Ji milekî din ve zivirandina me berû wan warên pîroz û çekên me di destê me de û ji bona azadiyê ketina rê pir wata xwe ji bona me cudabû.
Rehber û rênasê me jî ew hevalên ku bi salabûn cihê xwe li wê heremê digrin bû, yek ji wan hevalên ku bi salan cihê xwe li qada Cûdî digirtin jî hevalê Mehmed Salih bû. Ji ber wê ew î hevalî ji hemû kesî bêtir erdîngarî û xwezaya Cûdî nasdikir, ji bona wê ew heval pir bi me re alîkariyeke mezin kir û her tiştê girêdayî erdîngarî û xwezaya Cûdî bi me da naskirin. Gav bi gav û roj bi roj hîn bêtir naskirina me ji herema Cûdî re çêdibû û her ku naskirina me ji herema Cûdî re çêdibû, hîn bêtir heskirin û biryara karkirinê li cem me pêşdiket. Ji ber vê yekê xwestek tenê têrê nake û li gorî vê yekê pêwîst e ku ew xwestek bibe hêza jiyanê û di her wextê de ew jiyankirin were çêkirin û di kesayetê de pêşengtiya wê were kirin.
Cûdî bi xwe mîna evsaneyekî ye, ji ber ku mirov bibe şervanê Cûdî jî ev yek ne ewqas hesan e, ji ber ku bi Cûrî re bûyina yek mîna sirekî ye û ger ku tu vê sirê nasbike, wê demê tê bi hesanî bikaribe bi Cûdî re bibe yek. Li gorî vê yekê pêwîst e ku tu dunyaya wê ya ku bi siran hatiye hûnandin nasbike û wan şîrovebike û zimanê wê têbighêje. Ji ber dibe ku tu mîna gerîlayekî li serê van ciyan şer û tekoşînê dide meşandin, lê ger ku tu vê yekê bi kûrahî nasneke û hîs neke û yekbûnekî nede avakirin. Ev yek li ser meşa te di nava tevgerê de jî bandora xwe dike.
Her dema ku tu dikeve nava xwezaya Cûdî de û tu sirekî ji sirên Cûdî ji hev derdixîne, sirekî din li bêşya te derdikeve, lê mîna cîhaneke fireh û kûr hemû sirên wê bi hev re girêdayî ne. Ji milekî din ve jî herema Cûdî dikeve di navbera bajarê Şirnex, Silopî û Cizîrê de, cidayê wê gelek rexên başurê rojava jî û heyanî çavê mirov dibîne, ji çiyayê Cûdî xuyadike. Li gorî xweşkbûna Cûdî gelê wê jî bi kedkarî û welatperweriya xwe tê naskirin. Hemû gundên li derdorê Cûdî ji milê dijmin ve hatine şewitandin û valekirin, lê dema ku mirov wan gundana bi çavê serê xwe dibîne, mirov gelekî ji ber ked û xebata ku gelê wê deverê dayî meşandin matmayî dimîne, ji ber ku li her derî darên fêkiyan hatine çandin. Di vî warî de dema ku mirov derbasî wan gundan dibe û jiyana wan gundan a ku bi rengekî kom bi hevre dimeşiya baş dibîne, ji ber ku hemû malbat bi hev re dixebitîn û bi hev re jiyaneke hevpar didane meşandin û mirov tu ferq û cudabûn di nava wan de nedidît. Lê dijmin di sala 1992'an û şûn de dest bi şewtandina van gundan kir, ji bona ku gel û gerîla ji hev qutbike û nehêle ku gelê Kurd cihê xwe li cem gerîla bigre û xwedî li dîrok û şoreşa xwe ya azadiyê derbikeve.
Li gorî vê yekê mirov nikare rastiya Cûdî bi gotin û nivîsan bide ravekirin, ji ber ku ancex mirov li Cûdî jiyanbike heyanî ku mirov Cûdî nasbike. Her hevalê ku li Cûdî mayî ji ber xweşikbûn û bedewbûna Cûdî gele pê ve hatiye girêdan û nexwstiye ku jê veqete. Cihê Cûdî di dilê her hevalekî ku li Cûdî jiyankirî ye heye û bi evsane û destanê wê re bûye yek. Her tiştê ku di nava Cûdî de mirovan bandor dike, ji xweşikbûn, bedewbûn û mîrateyên wê yên ku nayên jimartin, ji milekî din ve jî cihê ku her hevalekî şehîd û pakrewanên azadiyê li ser bedena Cûdî hiştî û li ser rûpelên jiyanê nav û cihê xwe xêzkirî jî bi rengekî baştir vê rastiyê radixîne ber çavan. Ji ber vê dema mirov hemû tiştên ku Cûdî di nava bedena xwe de dihewîne dinirxîne û di ber çavê xwe re dibe û tîne, wê gavê rastiya Cûdî ji milê me ve baştir tê naskirin.
Di nava erdîngariya wê de jî tişta herî ku bala mirovan dikşîne, ew parestgehê wê yên xwezayîne, mîna şikeft, konçalên wê yên ku dirêjdibin û mîna cîhaneke cuda ji mirovan re têne xuyakirin. Di hindirê gelek şikeftên wê de av jî peydadibe. Gelê herema Cûdî jî piraniya xwe Asûrîne û di dama şer û pevçûnan de xwe di hindirê wan şikeftan de parastine. Li gundê Bilika şikefta Fileha, ew şikeft pir ji demeke dirêj ve tê bikaranîn û mirov çiqas di hindirê şikeftê de diçe, lê mirov nagihêje dawiya wê. Di hindirê şikeftêde jî av heye, herçiqasî dijmin xwestiye ku di hindirê wê şikeftê de hevalan û gel têxîne zoriyê de, lê hem hevalan û hem jî gel gelek caran xwe di hindirê wê şikeftê de parastine bê ku teknîka dijmin bandora xwe li ser wan bike. Herçiqasî ku ew şikeft ji milê dijmin ve tê naskirin jî lê hem ji milê xwezayî ve û hem ji milê parastinê ve jî ew şikeft xwedî cihekî giring e.
Qada Cûdî ji sê hereman pêk tê, ew herem jî ev in; Bilika, navser û girê Hirmo. Herema Bilika jî hemû daristan, geliyê kûr û ji wan avên mezin ên ku di wan geliyan de diherikin mîna çemê Hêzil, çemê Hêzil jî bi sûlavên xwe û ava xwe ya cemidî tê naskirin û dema ku mirov divexwe dilê mirovan geşdibe. Li wê heremê kêla berxwedanê heye, di sala 1998'an de 12 heval li wêderê bi berxwedaniyeke mezin şehîd ketine. Ji wê rojê û heyanî roja meya îro hevalan navê wê kêlê kirine kêla berxwedanê. Cihekî din jî heye ew jî dikeve di navbera navsera Cûdî û Bilikan de. Li gorî ku tê gotin; dema pêxember Nûh xwestiye ku gemiya xwe li wêderê bi cî bike, lê Zêrînker pêşwaziya wî kirîye û gotiye navsera min têra gemiya te nake. Ji ber vê yekê û ji ber ku Zêrînker cihekî tengbûye, nebî Nûh gotiye; tu weke zêrî lê cihê gemiya min li cem te nîne. Ji ber ku Zêrînker pêşwaziya nebî Nûh kirî ye ji ber vê yekê nebî Nûh gelek şad bûye, li gorî ku tê gotin; Zêrînker navê xwe ji vê yekê digre.
Cihê siyemîn jî navsera Cûdî ye, ew jî bi deriyê xwe tê naskirin, ji ber ku ji derveyî wan deriyan zore ku mirov xwe bighîne navsera Cûdî. Henek jê deriyên asêne tenê mirov bi peyade dikarin têre derbasbibin, weke din deriyên ku dewar bi rehetî dikarin têre derbasbibin jî hene. Ew deriyên biçûk jî tenê pezkoviyên Cûdî şervanê azadiyê dikarin têre derbasbibin. Her deriyek jî kaniyeke xwe heye, ew hemû derî jî dikevin beramberî bajarên mîna Şirnex, Silopî û Cizîrê. Li gorî vê yekê û ji ber sedemên awlekarî, gerîla bi şev li wan deveran tevger dike. Gelek ji wan kaniyan xwezayî ne û henek ji wan jî kaniyên ava berfêne. Li navsera Cûdî jî gelek kunçalên berfê hene, gelek ji wan xwezayî ne dema ku berf di demsala zivistanê de dibare di wan de kom dibe, henek ji wan jî dema ku berf dibariya me berf li wan çalan de ji bona havînê komdikir. Ew kunçalên berfê jî ji ber ku gelek kûrin, her kesî nedikarî xwe berde hindirê wan û berfê derbixîne, lê hevalên ku bi salan cihê xwe li Cûdî digirtin û bi xwezaya Cûdî re bûbûn yek, bê tirs xwe bi rengekî serbest diberdane binê wan çalên berfê.
Gelek gund li derdorê Cûdî hene, ji wan gundan Gundikremo, Sipîndarok, Hesena, Nerex û Nava nêr. Gundên nêzîkî Cûdî ev in, lê ev hemû gund jî ji milê dijmin ve hatine valekirin û şewitandin. Lê dema ku mirov derbasî wan gundan dib, mirov bi rengekî hîn baştir wê ked û xwîdana ku gelê wan deveran di ber çêkirin û çandina dar û bexçeyên wan gundan de dibîne. Weke din ciyayê Cûdî dikeve beramberî çiyayê Gabarê û dema ku mirov li çiyayê Cûdî û Herekol temaşe dike, ji mirovan re tê xuyakirin mîna ku herdû çiya ji hev re meydanê dixwînin, ji be ku herdû dikevin beramberî hev û li hev temaşedikin.
Li navsera Cûdî jî cihên mîna Sefîn, lawikê Xerîb. Mîna ku tê gotin lawikê Xerîb dixwaze ku xwe bighîne navsera çiyayê Cûdî, ew heft salan dimeşe û li gorî ku dibêjin ji Cizîra Botan ketiye rê û berê xwe daye çiyayê Cûdî, piştî heft salan nêzî cihê sefîna Nûh dibe û 15 xolek mane ku ew xwe bighîne navsera Cûdî. Di wê navberê de deveha wî ji taqet dikeve û li wêderê dimire, piştî wê lawikê Xerîb meşa xwe bi lingan didomîne û di navbera wî û cihê sevînê de sirtek dimîne ku ew xwe bighîne cihê sefînê. Amaca wî xwe gihihandina sevînê ye, lê li gorî ku dibêjin şeytan dikeve pêşiya wî û wî dixapîne, ji ber ku ew jêre dibêje; ji bona ku tu xwe bighîne cihê sefîna Nûh pêwîst e ku tu heft salên din jî bimeşî. Ji ber ku Lawikê Xerîb ji taqet ketibû, ji xwedayê xwe dixwaze ku rihê wî li wêderê bigre, yezdanê dilovan jî duayê wî qebûldike û ew li wê derê dimre. Dibe ku Lawikê Xerîb negihiştibe armanca xwe lê yê ku di nava tekoşîna azadiyê de ne, ango lawikê agir û rojê gerîlayên azadiyê, wê şopa Lawikê Xerîb bigrin û hêviyên wê yên ku di nîvî de mayî temambikin. Ew cihê ku Lawikê Xerîb lê jiyana xwe ji dest dayî mîna cihekî pîroz tê naskirin û ji milê her kesî ve tê ziyaretkirin.
Li ber serê Lawikê Xerîb jî darek şînhatiye, her kesê ku tê ziyareta lawikê Xerîb parçek paç bi darê ve dike û di hindirê xwe de daxwazeke xwe digre û hêvî dike ku ew daxwaza wî/wê pêkwere. Gelek gerîla jî ji beriya ku şehîd bikevin, di nava daxwazên xwe de ji hevalên xwe yê tekoşînê re mîna wesiyetikî dane xuyakirin ku dema şehîd ketin cenazê wan li rex Lawikê Xerîb were definkirin, ji ber ku Lawikê Xerîb bi tena xwe nemîne. Ji van hevalên ji beriya ku şehîd bikevin û wesiyeta wan ew bû ku li rex Lawikê Xerîb werin definkirin, hevalê Devrim, Çekdar, Coma Bilikî û Hogir bûn, ji ber vê yekê kîjan heval dema ku berê wî dikeve wê deverê diçe ziyareta Lawikê Xerîb û wan hevalên şehîd yên ku li wê derê hatine definkirin. Weke din hevalê Zefer yê ku bi eslê xwe ji gundê gundik Remo yê girêdayî Cûdî bû û ji ber heskirina wî ya bê sînor ji Cûdî re, ji ber vê Cûdî jî ji wî hevalî hesdikir. Ji ber ku gundê wan jî dikete nava xwezaya Cûdî de û ew mîna zarokekî Cûdî bû û pir bi Cûdî ve girêdayîbû. Ji ber ku cihê mezela Lawikê Xerîb cihekî zozan bû û dar li wêderê nebûn. Hevalê Zefer berû tanîn û li wêderê li derdorê mezelê Lawikê Xerîb, heval û hogirê wî diçandin. Dema ku berû diçendin jî, ji hemû hevalan re digot; wê rojekî ev berû şîn bibin û wê ev dever hemû bibe dar û daristan. Mebesta wî hevalî ew bû ku ew dever hemû bibe dar û daristan û Lawikê Xerîb û hemû hogir û hevalên wî di nav de bi cî bibin. Ji milekî din ve jî digot; ez ê lênûsekî li ser mezelê Lawikê Xerîb bi cî bikim, ji bona ku her kesê tê serdana Cûdî bîranîn û heskirinê xwe ji Cûdî re di nava rûpelên wê de binvîsîne.
Hevalê Zefer jî mîna Ciyayê Cûdî bi coş û heyecaneke mezin diherikî, ji ber vê yekê dema ku behsa Cûdî tê kirin gelek hevalên pakrewan û leheng têne bîra mirov, hevalê Zefer jî yek ji van hevalan bû.
Piştî sala 1998'an û şûn de ew cara yekemîn bû ku hevalên jin berê xwe didine ciyayê Cûdî, herçiqasî ku gelek zor û zehmetî hebûn jî, lê dema ku heskirin, girêdan û watedayîna kar û xebatên ku têne meşandin were dayîn, hîn bêtir girêdan û meşandina xebatê li ber çavê mirov hesan dibe. Bi vê yekê re jî zû naskirin û zû fêrbûn pêşdikeve, ev yek jî dibû sedem ku hemû heval hîn bêtir rastiya xwe ji milê siyasî, leşkerî û bîrdozî ve nasbikin û ji milekî din ve jî hîn bêtir rastiya dijminê li beramberî xwe jî nasbikin. Li gorî vê yekê hîn bêtir vîn û hêza xwe xurtkirin, ji ber ku tenê mîna meşvanekî kteina rê têrê nake û bê ku mirov kedê bide û xwîdanê birjîne, mirov nikare nirxekî avabike. Hemû gavên tevgera PKK'ê jî bi kedê hatine efrandin û bi kedêre yekîtiyek hatiye avakirin. Bi van nirxên heyî re dem bi dem bi cesaret û fedekarî mîna jinekî, hîn bêtir dibû sedem ku hêza jinê derkeve holê. Herçiqasî ku mirov di destpêkê de cihekî nasneke, lê dema ku tevlîbûn bi rengekî mezin û bi hêz û biryar pêşbikeve, ev yek dibe sedem ku her tişt bi rengekî xurt pêşbikeve û encam jê were girtin.
Jiyana gerîla bi serê xwe tijî bîranînin, ji ber ku gerîla her tim di nava liv û tevgerê de ye û jiyan bi rengekî cûr be cûr û dagirtî dimeşe.
Rojekî ji rojan em du hevalê jin û çar hevalê xort ji bona keşfekî ketin rê, cihê ku em biçinê jî ew cara yekemîn bû ku em berê xwe didine wê deverê. Cihê ku em biçinê jî jêre tê gotin tabûra Madenê, ew tabûr jî dikeve li cihê ku gelê wê heremê ji xwe re kûmirê dertîne, tabûr bi xwe jî dikeve cem cihê ku kûmir jê tê derxistin. Ji ber ku min tucaran texmîn nedikir ku tabûra leşkerî li nêzî cihê kûmirê xwe bi cî bike, ji ber vê yekê cihê ku min keşfa wê dikir cihekî cudabû. Cihê ku min dûrbîna xwe li ser digerand û keşfa wê dikir jî, cihê xwedîkirina ajalanbû, ji ber ku avahiyên wê deverê mîna baregeha leşkerî bû. Li cem min jî tu hevalên ku ez jê bipirsim jî nebûn, di dema keşfê de min tu tevgera leşkeran ferqnekir û min tu maşîneyên leşkerî jî li wê derê nedîtin. Min gera û negera, lê min tiştekî ku bide belîkirin ku ew cihekî leşkerî ye nedît. Lê hevalên ku bi qasekî ji min dûr cihê tabûra leşkerî keşf dikirin, hevalek berû min hat min jê pirsî; çime tevgera leşkeran nîne, lê heval bersiva min da û got; çawe nîne hevala Binefş! Dema ku hevalan dîtin ku di keşfa min de şaşîtiyek heye, ji min pirskirin û gotin; hevala Binefş tu kuderê keşf dikê? Dema min cihê ku ez keşfa wê dikim ji wan re destnîşankir, heval hemû ji kena mirin. Hevalan gote min çawe heyanî neha te cihê baregeha dijmin ferqnekirî ye, min got; ji ber ku min nedizanî beregiha dijmin a bi navê tabûra Madenê navê xwe ji ber cihê kûmirê digre. Heval hemû heyanî demekî ji ber keşfa wê rojê dikenîn û navê wî cihê ku min keşfa wê dikir jî kirin tabûra hevala Binefş.
Di dema rêde dema em nêzîkî cihekî ku amûrin çêkirina rê li wê derê disekinin bûn, di dema rê de dengê cenetorê dihat. Hevalên ku bi me re dizanîbûn ku li wê deverê şantî heye, lê min tenê nedizanî. Dema ku min dengê cenetorê bihîst min got; hevalno biseknin dengê qobrayê tê, lê dema ku hevalan got; ew ne dengê qobrayê ye, dengê cenetorêye. Wê gavê Ş. Amara û Ş. Rizgar xwe ji kena kuştin.
Di dawiyê de ez dixwazim bibêjim dema ku mirov jiyana gerîla bijî ancex dikare rastiya wê jiyanê bizanibe û pêre bibe yek. Dema ku jiyanê ji dil de hîsdike jî, wê demê bandora xwe li ser tekoşîn û meşa mirov di hindirê şoreşê de dike. Ev yek jî dihêle ku mirov bi hemû hest, vîn û hebûna xwe vê jiyanê hembêz bike û pêre bibe yek mîna yek giyanî ku bi dilekî bê rawestandin ji bona azadiyê lêdide.
Binefş Ceng
- Ayrıntılar
Rastiya çalakiya hevala Zîlan, giyan û hebûna jina Kurd a azad û canfida dide belîkirin, ew jina ku bi bîrdozî û felsefeya Rêber APO xwe bi çek kirî ye û li her qadê bûye deng û rengê jiyana azad a ku xwe gihandiye asteke ku bikaribe pêşengtiya jina Kurd û jina cîhanê bi tevahî bike. Ew hişmendiya bi 5000 hezar sal li ser mejî û vîna civakê bi rêve dimeşe û bi taybet jî li ser jinê bi hemû şidet û dijwariya xwe tê meşandin, hevala Zîlan bi yek dengî û bi yek pêngavekî ew hilweşand û mîna xwedavenda rêya azadiyê bi xwîna xwe jiyaneke nûdemî xêzkir û ji bona hemû jinên Kurd û cîhanê mîna manîfistoya azadiyê bi ronahiya hizir û remanê xwe li ser rûpelên wijdanê mirovahiyê dîrokeke bi vîn û hebûneke azad hûnand. Ji ber vê yekê em dikarin bibêjin ku çalakiya hevala Zîlan, Birîtan û bi sedên jinên Kurd yên canfida em gihiştin van rojan û dema em dibînin ku di roja me ya îro de bi sedê jinên Kurd navê xwe kirine Zîlan, Birîtan, Bêrîva û Şîlan û berê xwe dana serê çiyayên Kurdistanê ji bona gihiştina jiyaneke azad û bi romet ev yek jî di serî de girêdayî çalakî û kesayetên mîna hevala Zîlan û bi sedê hevalên mîna wê ne. Ango mirov dikare bibêje ku Zîlan, Birîtan û Viyan bûne bi hezaran û hemû ketine ser rêya çiya û li azadiya xwe digerin, ji ber vê yekê em Zîlan ne mîna kesayetekî digrine dest, lê belê em mîna civakekî û manîfistoya azadiyê digrine dest û em her tim bi vî rengî dinirxînin.
Ji ber vê yekê her mirovekî azadîxwaze pêwîst e ku rastiya kesayet û çalakiya hevala Zîlan bi dil û remanê xwe hîsbike û lêgerîna wê ya rastiyê û azadiyê baş bibîne û pêwîst e ku her mirovekî azadîxwaz çalakiya hevala Zîlan ji bona xwe mîna rêbazekî sereke yê jiyana azad bibîne û her tim wê di nava jiyana xwe de zindî bihêle. Ji ber ku hevala ZÎlan mîna volqanekî bi ser dijmin de çû û li beramberî hemû êrîşên dijmin yên hovane bi dil û mejiyekî mezin û bi giyanekî cangorî xwe ji bona gelê xwe fedakir. Li gorî vê yekê rêbazê çalakiya hevala Zîlan cewherê şerê şoreşgerî yê gel dide xuyakirin û bersiva ku hevala Zîlan dayî dijmin, pêwîst e ku em ji bona xwe bêxên bingehê şerê şoreşgerî yê gel. Çalakiyên mîna hevala Zîlan û Birîtan mirov nikare wan bi gotin û nivîsan bîne ser ziman û mafê wan bi cî bîne. Ji ber ku ew çalakî cihekî xwe yê cuda di dîroka şerê gerîla û tekoşîna rizgariya netewa gelê Kurd de digre.
Di demeke ku têde dihate gotin, di hindirê şerê gerîla de xwe dubarekirin û tengasî di warê tektîkên şer de tê jiyankirin, çalakiya hevala Zîlan da xuyakirin ku gerîla di her şert û mercan de dikare şer pêşbêxe û gelek tektîk hene ku gerîla dikare bi rêya wan şer bide meşandin û hîn di asteke jor de gohertineke bingehîn di warê tektîkî, rê û rêbazê şer de bide meşandin. Hevala Zîlan di kesayeta xwe de da belîkirin ku dema mirov bi armenca xwe ve girêdayî be û hizrandina wê/wî li ser kar, xebat û şer hebe dikare her tektîkên şer pêşbêxe. Çalakiya hevala Zîlan jî mirov nikare mîna çalakiyeke leşkerî bigre dest. Ji ber vê yekê pêwîst e ku mirov hevala Zîlan mîna sekna azadiyê, tevlîbûna jiyana azadiyê û lêgerîna heqîqetê bigre dest. Hevala Zîlan bi çalakiya xwe berxwedana jina Kurd careke din zindî girt û rastiya wê di kesayeta xwe de da belîkirin û li beramberî zihniyeta serdest û dijminê hov yê ku ji derveyî zimanê şer û agir tiştekî nizane bersiveke dîrokî bû. Ji bona ku mirov Zîlan nasbike pêwîst e ku mirov rastiya jinê ji dîrokê ve bigre dest û ji her milî ve nirxandina wê bike. Ji ber ku Zîlan di serî de rastiya xwe û rastiya dîroka xwe naskir, rastiya jinê û civakê naskir û li gorî vê lêgerîna wê ji bona heqîqetê pêşket û hîn bêtir rastiya Serokatiyê naskir. Ji ber vê yekê herçiqasî ku mirov pênaseya vê yekê bike hîn kêm dimîne, li gorî vê yekê berxwedana ku di hindirê gel û gerîla de pêşketî bandora çavkaniya xwe ji çalakiya hevala Zîlan digre. Li gorî vê yekê û tişta ku mirov dikare ji çalakiya hevala Zîlan derxîne holê ew e ku kesayetek dema ku bi xwe bawer be û xwe bi hêz û bawerî bike wê demê dikare her tiştî bi ser bêxîne. Ji ber vê yekê çawe ku çalakiya hevala Zîlan li darxistî li beramberî bêbextî û reşkujiya ku li hemberî Rêber APO hatî meşandin bû. Lê di dema me ya îro de jî hîn ev bêbextî û bi rengekî berfirehtir û bi hemû leza xwe tê meşandin. Li beramberî vê yekê pêwîstî bi berxwedan û tekoşîneke bêhempa li beramberî dijmin heye û her mirovê azadîxwaz pêwîst e ku cihê xwe di nava vê pêngava şerê şoreşgerî yê gel de û bi hemû hêz û vîna xwe bigre. Li gorî vê yekê Zîlan cihê xwe mîna tanricekî di nava bizavê de digre û ji bona hemû jinên Kurd mîan Sembola canfidabûnê û azadiyê bi dest tê girtin. Ango mirov dikare bibêje ku li bermaberî van hemû êrîşên ku li beramberî gelê Kurd û Serok APO têne meşandin, pêwîstî heye ku ji her milî ve li beramberî wê seknandin pêşbikeve û ji heft salî heyanî heftî salî cihê xwe di nava vê tekoşînê de bigre. Ji ber ku dem hatjye ku gelê Kurd û bi taybet jî jina Kurd li beramberî vê zor û desthilatiya ku li ser tê meşandin serî rabike û hîn bêtir şer û tekoşîna xwe bide meşandin.
Çalakiya Hevala Zîlan û li gorî ku Rêber APO anî ser ziman, mîna çalakiyekî bîrdozî û siyasî bi dest tê girtin, ji ber ku ew çalakî ji bona me mîna Xetekî bîrdozî tê nirxandin û heyanî roja me ya îro jî em li ser vê xetê û rêyê tekoşîna xwe didine meşandin. Herçiqasî ku dem û zemanê çalakiya hevala Zîlan gelekî giring bû, ji ber ku hevala Zîlan di dilê dijmin de li dijmin da. Lê ji beriya wê jî hevala Zîlan di jiyana xwe de jî ev şer dida meşandin û di vî şerî de serkeftin bi pêkanîbû. Nameya hevala Zîlan jî ji bona tevgerê tevahî mîna manîfistoya azadiyê tê pejirandin.
Çalakiya hevala Zîlan di hindirê xwe de rastiya şerê şoreşgerî yê gel dihewîne û rastiya kesayeta PKK'ê ya ku ji derveyî serkeftinê ji bona xwe tiştekî din napejirîne dide raberkirin. Ji ber ku hevala Zîlan rastiya Serokatî, PKK'ê û wata azadiyê û rastiya jiyana azad baş nasdikir. Ji bona vê yekê ew bi armenca xwe ve heyanî dawiyê girêdayî bû û ji bona gihiştina armencê tu sînor û asteng ji bona xwe nasnedikirin. Di dawiyê de mirov dikare bibêje ku çalakiya hevala Zîlan rêya azadî û vîna gelan e.
Hamid Dêrik
- Ayrıntılar
Cangorî û pakrewanên gel cihekî xwe yê cuda di dîrok û dirêjiya mirovatiyê de digrin. Ji ber ku ew tevahî jiyan û hebûna xwe fedayî doz û azadiya gelê xwe dikin û amaca wan ew e ku rojên xweş û azad ji bona gelê xwe û tevahiya mirovahiyê bidin avakirin. Gelê Kurd jî mîna hemû gelên cîhanê bi hezarê qehreman û lehengan di vê rê de fedakirin e. Ji van hevalê ku bi xwîna xwe dîroka gelê Kurd zindî kirin û bedena xwe kirin pir ji bona ku gel sere derbasî jiyana azad bibe, serfermandarê mezin û yê efsanewî hevalê Egîd, Birîtan, Zîlan, Seyd Riza û bi hezarê şehîdên pakrewan yên ku bi xwîna xwe xaka welatê kevana zêrîn avdane û li ser bedena çiyayê Cûdî, Zagrosan û Munzira bi tîpên zêrîn navê xwe xizkirin e.
Yek ji van stêrkên geş yên ku li ezmanê ciwantiya şoreşa PKK'ê her tim wê geş bimîne û biçirisîne, hevalê Seyd Riza ye. Hevalê Seyd Riza bi eslê xwe ji Dêrsimê, navça Mazgirtê ye, di sala 1988'an de jidayikbûye, ew kurê herî mezin bû di nava zarokên malbatê de. Xwendina xwe jî heyanî dibistana Amadeyî temamkiribû, hîn temenî wî di navbera 16-17 salî de bû lê wî kar û xeatên di nava DHPê û ciwanan de dida meşandin. Heyanî demekî li Istembolê dimîne û piştê wê berê xwe dide Dêrsimê û tevlî nava refên gerîla dibe. Hevalê Seyd Riza di sala 2004'an de tevlî nava refên gerîla dibe û li heremên Elî boxazî, ovaciq, Rojavayî merkeza Dêrsimê, kar û xebatê dide meşandin. Ji sala 2004' an û hayanî 2009'an li van qadan kar û xebatê dide meşandin. Ji sala 2009'an û şûn ve derbasî herema Qoçgirî dibe, piştî wê jî derbasî milê Behra reş dibe.
Tevlîbûna hevalê Seyd Riza di demeka wisa de çêbû, ku hem ji derv e û hem ji hindir ve êrîşên giran li ser tevgerê dihatin kirin û li qadeke mîna dêrsimê gel gihiştibû wê astê ku bipirse; gelo ma qey wê şer careke din were meşandin an na. Ji ber ku rewşa heyî li cem gel goman û şik didane avakirin û ji her milî ve tevlîbûna nava refên gerîla rawestiyabû. Lê hevalê Seyd Riza di demeke wisa de tevlî nava refên gerîla dibe û dixwaze ku bi pêngava 1'ê Hezêranê re bikeve ser rêya şoreşê û ji wê gavê re bibe bersiv. Navê xwe jî ji navê Seyd Riza (Serdar Morson gul) digre û ji bona ku bikaribe bi kesayeta xwe cihê wî hevalî dagire, çeka wî hildigre û şopa wî digre û dikeve ser rêya azadiyê û tekoşîna xwe dide meşandin. Her tim di nava awirên çavê xwe de hevalê Ş. Çayan mîna gerîlayekî bi heybet dihewand û her tim ew bibîrtanî. Ji ber ku hevalê Ş. Çayan hem ji milê bejn û bala xwe ve hevalekî bilind bû, weke din jî ji milê têgihiştina xwe ya bîrdozî û siyasî jî gelekî xurt bû û hevalekî têgihiştî û zanebû. Ji ber vê yekê dema ku hevalê Seyd Riza tevlî nava refê gerîla dibe û naskirina wî bi van hevalan re çêdibe, hîn bêtir naskirina wî ji tevgerê re pêşdikeve û wan hevalan ji bona xwe dike pîvan û li ser şopa wan dikeve rêya azadiyê.
Di zivistana sala 2004 - 2005 an de û mîna ku Serok APO dibêje; "mejiyekî bi goman ji bona azadiê û dilekî ku ji bona azadiyê bê navber lêdide". Hevalê Seyd Riza ew axaftina ku Rêber APO tanî ser ziman, li gorî wê yekê tevdigeriya û jiyandikir. Ango mirov dikare bibêje ku hevalê Seyd Riza bi asoyekî ku ji bona xwe sînor nasnedikirin tevlî jiyana gerîla bû û bi tiştên heyî xwe bes nedidît û pê qayil nedibû. Bi tevlîbûn û jiyana xwe ya di nava tevgerê de jî ev yek roj bi roj û bi rengekî zindî dida raberkirin. Di dema ku cihê xwe di nava hevalên ku di wargeha zivistanê de diman digirt, wê çaxê hevalê Ş. Ferhad berpirsyarê wê yekînêbû, ji ber ku hevalê Seyd Riza bê navber pirsan ji hevalan dike û mereqa her tiştî dike û dixwaze di demeke kin de her tiştê girêdayî jiyana gerîla, tevgerê fêrbibe û nasbike. Di serî de jî naskirina Kesayet û rastiya Rêber APO û tevgera PKK'ê. Di destpêkê de û ji ber ku gelek pirsan dike û her tiştî mereq dike, heval dikevin di nava şik û gomanan de. Lê piştî wê heval têdighêjin ku ew dixwaze her tiştî nasbike û li gorî wê tevlîbûna xwe bide çêkirin. Ji ber vê yekê wî di roja destpêkê ji tevlîbûna xwe ev yek bi hemû hevalan da hîskirin. Ji ber van nêzîkbûnên hevalê Seyid Riza, hevalê Ferhad di wê wargeha zivistanê de du hevalan belîdike ji bona ku bersiva hemû pirsên ku hevalê Seyid dike bidin. Herçiqasî ku perwerdeya giştî jî dihate dîtin, lê hevalê Seyid Riza tucaran ji bona xwe Sînor nasnedikirin. Cidayê wê pir jiyana leşkertî û gerîlatiyê mereq dikir û her tiştê girêdayî wê ji hevalan dibirsî û dixwest ku di demeke kin de fêrî her tiştê girêdayî wê bibe. Herçiqasî ku hevalan xwest ku wî li cem xwe bigrin, lê wî ev yek nepejiriand û di sala 2005'an û bi rengekî çalak cihê xwe di nava hemû xebatên ku dihate meşandin de digirt û her tim xwesteka wî ew bû ku cihê xwe di enya pêş de bire. Ango mirov dikare bibêje ku ew hem di jiyanê de û hem jî di şer de erkê ku dikete ser milî wî bi cih tanî. Weke ku tê zanîn jî li qada Dêrsimê de gelek oparesyon rûdan û di wan oparesyonan de gelek heval şehîd ketin. Di sala 2005'an de û di oparesyona ku hevalê Serkeft û du hevalên din têde şehîd ketîn de, hevalê Seyd Riza jî wê demê li qada Dêrsimê bû û li Elî Boxazî cihê xwe digirt û ew jî di nava wê oparesyonê de bû, lê ew li cihekî din disekinî. Ji ber vê yekê dema ku dengê guleyan tê wan, nizanin çi bûye, ji ber wê berê xwe didine girê jorê ji bona ku fêrbibin çi bûye çi nebûye. Dema ku xwe dighînin serê gir, leşkeran dibînin, lê nizanin ku heval şehîd ketine an na. Herçiqasî ku hevalên Kevin jî li cem wî hene, lê ew ji hevalna re dibêje; pêwîst e ku em çalakiyekî li ser dijmin bikin, lê hevalên li cem bi zorê wî didine seknandin. Berûvajî wê pêwîstbû ku hevalên Kevin bibêjin pêwîst e ku em çalakiyê bikin, lê ew israr dike ji bona ku çalakî were kirin. Lê dema ku dizivirin cem hevalan û dibhîzin ku heval şehîd ketine, di civînê de ji bona wan hevalên ku bi hevalê Seyd Riza re bû pêşniyar hate kirin ku erkê wan yê fermandariyê ji wan were girtin.
Coş, heyecan û xîreta ku li cem hevalê Seyd Riza peyda dibû her tim mîna avzêmekî diherikî. Li gorî vê yekê dema ku biryara bêçalaktiya ku mehekî hatî girtin bi dawî bû û careke din biryara şer hate girtin û ji bona hevalê Seyd Riza fersendek hate dayîn ku cihê xwe di nava yekîneya ku cihê xwe di enya pêş de bigre derkete holê, hevalê Seyd Riza pir bi coş û heyecaneke mezin pêşwaziya vê biryarê dike û hîn bêtir bawerî û hêviyên wî bi wî xurtirdibû û dema ku xwesteka wî bi cî hat, hîn bêtir û di asteke jor de tevlî kar û xebatê dibû. Tu caran bi mirovan ne dida hîskirin ku ew nûye û pêwîstiya wî bi perwerdê heye. Dema ku dijmin derdikete oparesyonê û bi şûn ve dizivirî, pir aciz û tengdibû û ji hevalan re digot; dijmin heyanî ber lingê me hatî ye çime em lênadin.
Dema ku berû erkekî dikevin rê, dijmin di rê wan de kemîn danîbû, dema ku dikevin kemînê de du heval xwe xilasdikin, hevalê Seyd Riza jî birîndar dikeve û bi wî halî xwe ji nava dijmin xelas dike biyê ku tiştekî xwe bihêle şûn xwe de. Ango mirov dikare bibêje; herçiqasî ku ew salekbû ku cihê xwe di nava refên gerîla de digre, lê di her qadên kar, xebat û şer de her tim asta berpirsyarî û tevlîbûna xwe dida nîşandayîn. Kesayet ne ku mezin dibe û ji nû ve rastiya wê derdikeve holê, berûvajî wê û mîna ku Rêber APO anî ser ziman kesayet bingehê xwe ji zaroktî digre û mîna pêşiyên me gotî; "kormê şîrî heyanî pîrî". Li gorî derfetên li wê dê heyî dema ku perwerda leşkerî tê vekirin, hevalê Seyid Riza ji beriya ku heval jê bipirsin, xwesteka xwe ya tevlîbûna berwerdê dine ser ziman û tevlî perwerdê dibe. Ew î her tim tanî ser ziman û digot; pêwîst e ku gerîla muhtacî kesî nebe û her tiştê xwe bi xwe bike û li gorî derfetên heyî xwe ji her milî ve amedebike. Di dema perwerdeyê de pir guhertinên mezin bi xwe re dane avakirin û hemû heval jê memnûnbûn, ji ber ku wî zû heval nasdikirin û bi hemû hevalan re dikete nava danûstandinê û rihekî germ dida avakirin, ji bona tevlîbûna xwe ya kar, xebat û jiyanê tu caran sînor nasnedikirin.
Hevalê Seyd Riza bi xwe mamosteyê xwe bû, di her kar û xebatên ku dihatin meşandin de jî her tim ew î di wan de serkeftin bi dest têxist. Li gorî vê yekê û di sala 2006'an de gihişte wê astê ku ew bi tena serê xwe çalakiyeke serkeftî li ser dijmin bike. Ji her milî ve û li gorî rewşa heyî xwe bi tevger dikir û xwe tevlî kar û xebatê dikir, di dema oparesyonê de jî ji êvarî heyanî seharê bi birîndarî û bi tena xwe di nava dijmin de dimîne û xwe bi rengekî saxlem dighîne hevalan. Herçiqasî ku birîna wî giranbû jî lê wî tucaran di jiyanê de ji bona xwe nedikire asteng û bê navber xwe tevlî kar û xebatê dikir. Di wê demsala zivistanê de jî ew î bi her awayî xwe tevlî kar û xebatê dikir û tu caran birîndariya xwe li pêşiya kar û xebatên ku dihatin meşandin nedikir asteng û her tim dixwest ku bi hevalan re tevlî kar û xebatê bibe.
Di milê nizîkbûnê xwe ji bona gel de jî, her tim dida xuyakirin ku pêwîst e nêzîkbûn ji bona gel cudabin û pêwîst e ku hemû xalên hesas di warê nêzîkbûna ji bona gel de li ber çavan we re girtin. Hevalê Seyd Riza tu caran hermecîtî ji bona xwe bingeh nedigirt. Di asta xebatên xwe yên jiyanî de jî tucaran ji bona xwe sînor nasnedikirin û her tim dixwest ku cihê xwe di nava kar û xebatê de bigre. Ji ber van teybetmendiyê wî yên ku bala her kesî dikşand, hemû hevalan dixwestin ku bi wî re kar û xebatê bidin meşandin. Herçiqasî ku heval dihizirîn ku wî bişînin ji bona ku perwerdeyekî bîrdozî û leşkerî bibîne, lê ew î tucaran behsa vê yekê nedikir û ji bona xwe nedikir asteng. Berûvajî vê yekê her tim dixwest ku cihê xwe di qadên herî zor û zehmet de bigre. Di sala 2007-2008 an de li Ovaciqê û merkezê de û bê navber kar û xebat dida meşandin, lê wî ev yek ji bona xwe bes nedidît. Her tim digot; pêwîst e ku em berê xwe bidin cihê herî zor û zehmet û di eniya pêş de cihê xwe bigrin û dijmin bi şer û çalakiyên xwe têxînin tengasiyê de, ji bona ku mecbûrî çareseriyê bibe.
Di sala 2009'an de dema ku derbasî qada Qoçgirî dibe, dixwaze derbasî Behra Reş bibe, ji ber ku her armenca wî ew bû ku pêş de biçe û di cihê herî zor û zehmet de cihê xwe bigre. Lê ji ber ku li gorî heremê din herema Qoçgirî henekî pêşdebû, ji bona wê bi vê yekê jî qayîldibe. Lê dişta ku wî dixwest ji bona hevalan bide xuyakirin ew bû ku ew ji bona her deverî xwe hazir û amede dibîne. Ji beriya sala 2009'an gerîla hîn xwe li qada Qoçgiriyê bi cî nekiribû, ji ber vê yekê dema ku hevla Seyd Riza derbasî wê heremê dibe, bi coş û heyecaneke mezin berê xwe dide wê heremê. Tişta ku derdikete holê ew bû ku hevalê Seyd Riza xwedî biryareke mezin bû û nêzîkbûnê wî jî mîna yê hevalê Egîd bû dema ku dibêje; pêwîst e ku em li vê derê xwe bi cî bikin, ji ber ku dema em li Botanê xwe bi cî nekin em nikarin wê demê pişta xwe bidin başur û şer bikin û serkeftinê bi destê xwe ve bînin. Dibe ku cara yekemîn bû ku derbasî wê heremê dibin, lê careke din bi şûn ve nezivirîn û herçiqasî ku bi qasî yekîneyekî bûn, lê xwe li wê derê bi cî kirin û dest bi kar, xebat û çalakiyan kirin û li gelek cihan dijmin kirin nava tengasiyê de. Ev yek asta biryarbûna wan dide belîkirin, hevalê Seyd Riza jî di pêşengiya vê yekîneyê de cihê xwe digirt.
Mirov di vî warî de dikare bibêje ku şehadet rêya me tevane û di pêşiya me tevan de ev rê heye, lê henek caran mirov dibêje ku ev heval geleke di vê demê de şehîd neketibane, ji ber ku dema hîn jiyanbikra wê hîn bêtir ji bona şoreşê kar û xebat bidana meşandin. Hevalê Serhildan jî yek ji wan hevalê ku ji beriya hevalê Seyd Riza cihê xwe li wê qadê digirt û ew î jî bi xebat û tekoşîna xwe cihekî xwe yê cuda di wê qadê de avakir, ji bona vê yekê mirov dikare bibêje ku hevalê Seyd Riza doz û rêça hevalê Serhildan neberda û her tim xwest ku şopdarê rêka wî hevalî û hemû şehîdên azadiyê be. Herçiqasî şehadeta hevalê Seyd Riza ji bona me tevan pir zor û giran bû, lê her şehadetekî cihê xwe heye û muhra xwe li dîrokê dide û hîn bêtir rêya me ronî dike. Ji ber vê yekê mirov dikare bibêje ku hevalê Seyd Riza sembola milîtanê hemleya çaremîn û pêvejoya şerê şoreşgerî yê gel e, ji ber ku wî bi hemû hêz û hebûna xwe yekîtiya gel û gerîla da avakirin û mîna parêzvanê Rêber APO û gel tevdigeriya. Yekîneyek heval li beramberî bi ser hezaran li berxwedan û rastiya giyanê PKK'ê ji her kesî re dane raberkirin. Tirs û xofa ku dijmin li beramberî wê yekîneyê jiyandikir bê sînor bû, ji ber wê bê navber, oparesyon li ser oparesyonê didane meşandin. Di dema şer û pevçûnê de jî tu nêzîkbûnên mîna dudilî, neşerkirin û xwe radestkirin qet li cem wan hevalan ne derkete holê û heyanî dawiyê jî hevalan bi berxwedanekî mezin li beramberî dijmin rawestiyan û heyanî dilopa xwîna xwe ya dawiyê şerkirin û şehîdketin. Li gorî vê yekê mîna ku em di şerê şoreşgerî yê gel de siloxana an azadî – an jî mirinekî bi romet ji bona xwe heyanî dawiyê bingeh digrin. Wan hevalan jî û di serî de hevalê Seyd Riza ev yek ji bona xwe mîna pîvanekî girtin û heyanî dawiyê bi cî anîn. Li gorî vê yekê di şerê gel yê şoreşgerî de mayîna di nîva rê de nabe! ketine dest nîne, tu rêyên din ji şehadeteke bi rometir li pêşiya me tuneye, ev bi xwe jî cewherê şerê şoreşgerî yê gel e.
Hamid Dêrik
- Ayrıntılar
Bîranîneke ku li qada Gabarê hatî jiyankirin û li ser jiyana şehîd aydin. Ji beriya ku em destpêbikin, em dixwazin li ser erdîngariya Gabarê henekî rawestin. Mîna ku tê naskirin qada Gabarê mîna navenda şerê gerîla di nava bizavê de tê naskirin û bi taybet jî cihê fermandarê mezin û yê efsanewî rêhaval Egîd yê ku li wan hereman gav bi gav şerê gerîla bipêşve bir û da rûniştandin. Li ser wî bingehî ji wê rohê heyanî roja meya îro, her tim mîna navenda şerê gerîla tê naskirin. Ji ber ku dema mirov di nava qada Gabarê de dimîne û têde jiyandike, mirov dibêje ku ew qad ji bona gerîla hatiye çêkirin. Ji ber ku çiya, daristan û erdîngariya wê ji her milî ve destekê dide ku gerîla xwe têde li ser piyan bigre û xwe têde bi cîbike.
Rexekî Gabarê dighêje bajarê Sêrtê û rexê din jî dighêje Mardînê, milekî wê jî xwe dighîne Şernexê, ji milekî din ve jî dighêje bajarê Batmanê. Ango mirov dikare bibêje ku Gabar ji her milî ve bi bajarên mezin hatiye dorpêçkirin. Ji lewra derfetên ku li Gabarê heyî destk didin ku gerîla li wê qadê çalakî û xebatê bide meşandin, ji ber ku erdîngariya wê hesane û mirovan naêşîne. Gabar mîna dayikekî li gerîla di nava hembêza xwede xwedîdike, hem ji milê parastinê de û hem jî di milê xwedîkirina gerîla bi fêkî û bereketa xaka xwe ya merd. Ji dema fermandarê efsanewî rêhaval Egîd û heyanî îro, Gabar her tim bûye naveda şer û jiyana gerîla û li wê qadê gelek şehîdên pakrewan bi xwîna xwe axa Gabarê avdane. Ji wan hevalên hêja yên ku li ser wê xakê kar û xebat kirine û xwîna xwe tevlî wê axê kirine. Hevalê Egîd, Erdal, Adil û gelek hevalên din yên ku li vê qadê rojên nayên jibîrkirin jiyankirine û bi jiyana xwe destanên qehremantiyê li ser bedena wan çiyayan kolane. Li gorî vê yekê dijmin jî ji hemû heremên Botanê giranî bêtir dide ser Gabarê û bi hemû hêza xwe dixwaze li wê qadê xwe bi cî bike. Qada Gabarê ji milekî ve xwe dighîne bajarê Şernexê û ji milê din ve xwe dighîne herema Çiravê û ber bi herema bestan ve diçe. Mile wê yê din jî dighêje kerboranê û çiyayê Bizina û çiyayê Findikê. Cidayê wê li qada Gabarê bi sedê gundên ku dijmin şewitandî û valekirî jî hene.
Di qada gabarê de me gelek çalakî pêkanîn ji wan çalakiyên ku hatîn kirin, ez dixwazim çalakiyekî bi we re parvebikim, di wê çalakiyê de jî hevalê Aydin şehîd dikeve, ji ber wê ez dixwazim bi wê wesîleyê li ser jiyana wî hevalî jî henekî rawestim. Hevalê Aydin hevalekî ji mêj ve cihê xwe di nava bizavê de digirt. Ew di sala 1989 an de tevlî nava tevgerê bibû, ew bi xwe jî ji gundê Reşînê bû. Gundê Reşînê jî gundekî ji wan gundê Gabarê bû. Di sala 2005 an de em bi hevre li herema Gabarê bûn. Çalakiya ku me lidarxistî jî çalakiyeke navendîbû û cihê çalakiyê jî jêre digotin barageha “gundikê şêxê”. Bi wî awayî li ser wê baregehê û bi demekî dirêj keşf û hazirî hatin kirin. Hevalê Aydin bi rengekî bênavber di keşf û heziriyê wê çalakiyê de cihê xwe digirt û ji bona ku ew çalakî bi rengekî serkeftî were kirin, hevalê Aydin bi qasî sê mehan li ser wî karî dirawestiya û ji her milî ve keşif û amedekariyên pêwîst didane meşandin. Ji berê vê çalakiyê jî em gelek caran bi hevalê Aydin re ketibûn gelek çalakiyên din jî, ji bona wê şêwe û rêbazê hevalê Aydin yê çiwîna li ser dijmin ji milê me ve dihate naskirin. Ji bona wê mirov dikare bibêje ku hevalê Aydin di milê şêwe û terzê xwe yê şer û çiwîna li ser dijmin de xwedî cesaret û baweriyeke mezin bû û her tim dibû çavkaniya coş û muralê ji bona hemû hevalên ku pêre diketin çalakiyan.
Ji ber wê di hemû keşf û çalakiyên ku ez bi hevalê Aydin re diketimê, min ji bona xwe gelek cesaret û bawerî ji wî hevalî digirt. Me çalakiya Gundikê Şêx di Payîza sala 2005 an de lidarxist. Jixwe bi qasî demekî dirêj keşfa çalakiyê hate kirin û piştî ku keşfa çalakiyê bi dawî bû hemû heval li hev kombûn û civîna çalakiyê hate lidarxistin. Di hindirê wê civînê de hemû tiştên girêdayî çalakiyê hetin gutûbêjkirin û yekîneyên ku cihê xwe di çalakiyê bigrin hemû hatin belîkirin. Hevalê Aydin jî berpirsyarê yekîneya êrîşê ya ku cihê xwe di pêşde digirt bû. Rojekî ji beriya ku em biçin çalakiyê hevalan rêya di navbera Nisêbîn û Bagokê birîbûn û di encamê de leşkerek êsî girtibûn. Ji beriya ku em biçin çalakiyê weke din dijmin bi qoberyan êrîşî li ser mekirin û di wê êrîşê de hevalekî me şehîd ket û sê hevalên din jî birîndrbûn. Piştî wan şehadet û birîndariyên ku di encama wê êrîşê de rûdayî, li cem hemû hevalên ku cihê xwe di çalakiyê de digirtin giyanê tolhildanê û heyfhilandinê xwe bi rengekî berbiçav dida xuyakirin û bi taybet mirov ev rih di kesayeta hevalê Aydin de bi rengekî pir baş ferqdikir. Ev yek jî di nêrîn û danûstindinê wî yên ku bi hevalan re dida çêkirin û asta hers û baweriya ku li cem wî peydadibû û bandora xwe li ser hemû hevalên ku li derdorê diman jî dida çêkirin. Em birêketin û me xwe gihande cihekî nêzî cihê çalakiyê û me li wêderê bêna xwe veda. Di wê navberê de hevalê Aydin bi henekî ji me re got; em li ser riya çalakiyê ne û dibe ku em careke din hevdû nebînin, ji bona wê çû û ji hevalan re masî girtin û anîn dane hevalan. Di her warê jiyanê de hevalê Aydin xwedî coş û heyecaneke mezin bû û bandora vê yekê li ser hemû hevalên ku li derdorê wî jî diman pir dihate xuyakirin. Jiyana hevalê Aydin, kesayeta wî ya ku di her milê jiyanê ve xwedî hebûneke zindîbû û ji bona her karî hazir û amedebû û bi giyanê serkeftinê di ser hemû karê xwede û bê ku bikeve di nava diduliyê de diçû. Hevalê Aydin û bêyê ku bihna xwe vede, her tim dixwest ku ji hevalan re xizmetê bike, di dema rêdejî ji hevalan re timî digot, pêwîst e ku em vê çalakiya xwe biserbêxin. Ji bona gihiştina vê yekê jî pêwîst e ku hemû heval bi hişyarî û baweriyeke mezin û bêyî ku şaşîtiyan bikin biser çalakiyê de biçin. Wê demê min ji hevalê Aydin re got; çime tu li ser hev vê yekê ji me re dibêje û li pey hev dubare dike? Hevalê Aydin bersiva min da û got; di dema çalakiyê de şaşîtiya hevalekî dibe sersebebê binketina çalakiyê û şehadeta hevalan. Ji ber vê yekê ew baldariyê ku hevalê Aydin destnîşandikir her tim di hindirê mirovan de dispilîn û baldariyekî dida çêkirin. Bi wî awayî em di nêzî gunde jî derbasbûn û hêjî hemû leşkerê baregehê şiyarbûn jî, lê heyanî ku me xwe gihande nêzî baregehê jî kes bi me nehesiya. Ji bona wê erkê hevalê Aydin hem di milê keşfa çalakiyê û di milê çiwîna ser dijmin de cihekî xwe yê cuda hebû. Di demjimê 8ê êvarî de me dest bi çalakiyê kir. Yekîneya ku hevalê Aydin li ser disekinî, wan di destpêkê de dest bi êrîşê kirin. Lê dema ku hevalê Aydin û hevalên ku pêre dest bi çalaiyê kirin, di temasa yekê de hevalê Aydin şehîd ket û sê hevalên pêre birîndarbûn. Piştî wê hevalan hevalê Aydin û hersê hevalê birîndar ji wêderê xilaskirin. Ji derveyî hevalekî tu hevalan nedizanî ku hevalê Aydin şehîdketî ye. Ji ber ku tu hevalî bawernedir ku hevalê Aydin bi wan cerbandin û ezmûnên xwe yên ku jiyankirî bi wî rengî şehîdbikeve. Piştî ku me hevalên birîndar ji gir derxistin, bi yek carî me hemû yekîneyên din dest bi çalakiyê kir. Heyanî wê gave min jixwere digot; hevalê Aydin di pêşde li benda me ye. Bi qasî 30 xolekande beregeha dijmin hemû kete destê mede, baregeh bi temamî hate şewitandin û leşkerê saxmayîn jî hemûyan sengerê xwe berdan û reviyan. Hemû sengerê dijmin ketin destê hevalan û her tiştê heyî hate şewitandin, hevalan gelek çek jî ji ser leşkeran rakirin, fermandarê wê baregehê bixwe jî di wê çalakiyê de hate kuştin û gelek leşker jî di wê çalakiyê de hatin kuştin û gelek jî birîndarbûn. Tişta ku em dikirin tengasiyê tanga ku di wî girî de heyî bû, lê hevalan ew jî di demeke kin de bê bandorkirin. Hês û giyanê tolhildanê yê ku li cem hemû hevalan di astekî pir bilind debû. Ji milekî din ve jî didema ku qobrayê êrîşî ser me kirî û di encamê de şehadeta hevala Gulan a ku nebûbû sê rojê wê hatibû qada Gabarê û birîndariya sê hevalên din, hîn bêtir hês û kîna hevalan bilintirdikir. Ji ber vê yekê di dema çalakiyê de mirov dikare bibêje ku di dema çalakiyê de hemû hevalan erkê xwe bi cî tanîn û fidekariyeke bê sînor û di asteke bê sînor de raber dikirin, ev jî dibû neden ku çalakî ji hemû rexên xwe ve bi serkeftî bû. Heyanî ku hevlên çalakî birêve dibirin xeberê vekişandina çalakiyê dane me, hîn jî me nedizanî ku hevalê Aydin şehîdketî ye. Hevalan çek û rextê wî bi xwe re anîbûn, lê ji ber ku tangê bê navber li me dida, me nekarî ku em cenazê hevalê Aydin bixwere bînin, tişta herî ku em pê êşiyan jî evbû. Dema ku hemû hevalan bihîst ku hevalê Aydin şehîd ketî ye, nedixwestin ku ji cihê çalakiyê bizivirin. Min bixwe jî bawernedikr ku hevalê Aydin şehîdketî ye, ji ber ku min qet bawer nedikir ku hevalê Aydin bi wî rengî şehîdbikeve. Ji ber ku di gelek şer û çalakiyên ku em bi hevre ketinê de, rojekî ew di wan çalakiyan de qet birîndarjî nebûbû. Di nava mede hevala Roken hebû, dema ku bihîst hevalê Aydin şehîdketî ye, digriya û digot ez naxwazim ji vêderê biçim û digot; pêwîst e em çalakiyeke din bikin û tola hevalê Aydin hilînin. Dema ku em ji çalakiyê zivirîn cihê xwe yê destpêkê em lê disekinîn û hemû heval li hev kombûn, bandora şehadeta hevalê Aydin li ser hemû hevalan û bi rengekî berbiçav xuyadikir. Herçiqasî çalakiya ku me lidarxistî bi serkeftîbû jî, lê şehadeta hevalê Aydin ji bona hemû hevalên qada Gabarê û bizavê wendahiyekî mezinbû. Ji ber ku hevalê Aydin, hem di milê hevaltî, jiyan û şêweyê xwe yê şer û çalakiyande xwedî ezmûn û cerbandinên salanbû. Hevalê Aydin bi hemû xisletên xwe tirs û xofeke mezin kiribû dilê dijmin û neyaran jî. Ji ber ku ew di qada Gabarê de mîna pêşengekî bû û di nava gel de jî pir dihate heskirin, hemû pîlanê dijmin jî ew bû ku wî hevalî şehîd bêxîne. Ji bona vê yekê gelek caran bi riya gundiyan dixwestin ku bêbextiyekî bînin serî wî û wî şehîdbêxin, an jî dîlbigrin. Piştî şehadeta hevalê Aydin bi salan jî dema ku ez di qada Gabarê de bi kûve jî biçûman, her ew heval li ber çavê minbû û qet wêne û dîmenê wî hevalî ji ber çavê min qutnedibû. Herçiqas min dikir û nedikir min nedikarî ku ez wî jibîr bikim. Ji lewra min nedixwest ku ez li Gabarê bimînim. Ji bona vê yekê min jixwere digot, ji bona ku ez vê yekê ji ser xwe bavêjim, pêwîst e ku ez derbasî qadeke dinbibim. Herçiqasî li qada Gbarê gele heval li cem me şehîdketin, lê qasî ku ez bi hevalê Aydin bandorbûm û êşiyam, ez dikarim bibêjim ku ez bi hevalekî din wisa neaşiyam.
Şehadeta hevalê Aydin ji min re pir xerîb bû, ji ber wê min ji hevalên ku cihê xwe di çalakiyê de li cem wî digirtin fêrbûm ka ew bi çi awayî şehîdketî ye. Di destpêkê de hevalê Aydin û yekîneya xwe di derî re dixwazin derbasî baregehê bibin. Hevalê Aydin dikeve cihê hişedaran û wan tunedike, lê leşkerên li wan derdoran heyî piştî vê yekê guleyan li hevalan direşînin, di encamê de hevalê Aydin şehîd dikeve û hersê hevalên ku li cem wî birîndardibin, ji wê yekîneyê tenê hevalek saxlem xilasbûbû. Ji ber vê yekê mirov dikare bibêje ku qada Gabarê mîna kelha qehremantî û berxwedanê tê naskirin. Jixwe piştî çalakiyê derdorê 5-6 mehan ez ji qadê derketim, heyanî wê demê her dem û wextî û dema ku ez bi kûve diçûm, ew heval her tim li ber çavê min bû û qet ji ber çavê min nediçû. Her deverê ku me bihevre lê digeriya û me gelek bîranîn li wan deveran jiyankirî, her gav ew dem û bîskên heyî yek bi yek dihatin ber çavê min. Ji ber şêwazê şer û jiyana hevalê Aydin û nêzîkatiyê wî yê xwe parastinê û hevalê xwe parastin, cesaret, fidekatî hişyaria ku li cem wî peydadibû, min tu caran bawernedikir ku ew şehîdketî ye. Di her çalakiya ku hevalê Aydin cihê xwe têde digirt, hemû hevalan baweriya xwe heyanî dawiyê bi serkeftina wê çalakiyê tanîn. Piştî wê û heyanî ku em derbasî qada başûrbû jî û heyanî îro jî û di her perwerdeyên ku min dîtî jî û di hemû rexên jiyanê de jî, ez her tim li ser jiyan û kesayeta wî hevalî dihizirim û ez dixwazim di her warê jiyan û kesayeta xwede layiqê ked û bexwedana wî hevalîbim. Deha zêdetir jî ji bona tolgirtina wî hevalî ez diketim di nava ked û xebatêde. Di encamê ez dikarim bibêjim ku bandora wî hevalî li ser min dayî çêkirin, ji milekî ve ez gelekî pê êşiyam û ji milekî din ve şehadeta wî hevalî ez gelekî dame hizrandin û ji gelek milan ve dihate xwestin ku ez şopdarê jiyan û xesletên wî hevalîbim. Li gorî vê yekê mirov dikare bibêje ku hevalê Aydin birastî mîna memûstayekî şer dihate naskirin û ji her milî ve destk û alîkarî dida derdorê xwe. Ji ber wê ez dikarim bibêjim ku asta hêz û baweriya ku me ji wan hevalên ku li qada Gabarê û hemû hevalên ku di tekoşînêde şehîd ketîn girtî, em hayanî îro bi wê hêzê dimeşin û xwe li ser piyan digrin û emê heyanî gihiştina serkeftinê û azadiyê şopdarê rêç û doza wan hevalanbin. Herçiqasî di destpêkêde bandora şehadeta hevalê Aydin li ser min birengekî hestewarî bû, lê ez dikarim bibêjim her ku sal li ser şehadeta wî re derbasbûn, hîn bêtir min rastiya kesayet û jiyana wî hevalî hîn baştir derxiste zanebûnê.
Doxan Varto
- Ayrıntılar
Ji xweda û xwedawendên Zagrosê bipirsin, ji ax û daristana bipirsin, ji dost û hevalan bipirsin, lawikekî lingê wî tazî bû, çavên wî tijî rondikbûn û cilê wî qetiyayî bûn, ew li kuderê ye? Li dayîka xwe digeriya. Bi hesreta dîtina dayîka xwe, ne serma û seqem, ne jî birçîbûn û westandin bandor lê nedikir. Xwîngerm û şêt bû. Bi ba û bagerên çiyan re dikete nava pêşbirkê de. Tenê ji bo bighêjê dayîka xwe, her tişt hildigirt ser milê xwe. Mîna lawikê xerîb hesreta wî di dilê wî de nema û gihişte dayîka xwe. Lê belê kesekî texmîn nedikir ku wê di hembêza dayîka xwe de çavê xwe li dunyayê bigre. Roja ku hevalê Seyîd Riza çavên xwe li dunyayê digre, asîman har û dîn dibin. Baran dibarê, dil û kezeb li ser gerilayê ciwan dişewitin. Dayîka delal dîsa kurekî xwe wendakir û di quncikên şevan de dilorînê. Bi çûyîna şehîd Seyîd Riza re careke din axa pîroz xwe bi xwîna lehengan şûşt. Di dilan de kîn û kerb zêdetir kir û hêvî mezintir kir. Li ser dil û kezeba mirovan navê Seyîd Riza hate nivîsandin. Hevalên wî yên şerker dilê wan ranakê ku navê wî bi lêv bikin. Her carekê navê wî tînin ser zimanê xwe, bîranîn û rojên ku bi hev re derbaskirine tê bîra wan. Di çiyan de çîrokeke weha jiyankirin, êş û janên pir mezin bi xwe re tînê.
Seyîd Riza Di Nava Pencên Feqîrtiyê De Mezin Dibe.
Mehmed Înce (Seyîd Riza) li navçeya Hezro ya girêdayî Amedê di sala 1984 an de ji dayîkbûye. Rewşa malbata wî ya aborî pir lawaz û qels bû, ji lewma di temenekî biçûk de dixebite. Wekî her zarokekî dixwaze biçe dibistanê, lê belê feqîrtî xeyal û jiyana wî didize. Di temenekî biçûk de desp bi kar dike, pêlavan boyax dike, pirtûkan difiroşe û heta hin caran jî bi hevalên xwe yên feqîr re li kolanan digere. Helbesta feqîrtiyê bi tîpên mezin di ruhê wî de hatibû nivîsandin. Şên û xweşiya jiyanê di ruh û dilê xwe yê biçûk de diveşart. Ji ber pere her çiqasî hebin jî, lê belê tu nikarî bi peran dilşadî û xweşiya jiyanê bikire. Heval Seyîd Riza zarokekî jîr bû, li derdora wî çi tê jiyan kirin dizane. Bîr dibir ku li kêleka wî jiyaneke bê dadî heye. Çima hinek mirov weke dixwazin jiyan dikin û hinek jî di bin lingan de diperçiqin? Çima zarokên Kurd di cîhaneke weha bê dad de mezin dibin? Gelo ji ber em Kurdin pêwîste êş û xemgînî para me be? Ev nakokî di serê Seyîd Riza de mîna pêtên agir gur û geşdibin.
Xezeba xerîbî û feqîrtiyê jî di hundirê xwe de dihewîne. Dewleta Tirk şerê xwe yê taybet çawa bi koçbertiyê li ser gelê Kurd dida meşandin, îro jî bi feqîrtiyê didomîne. Gelek mirovên Kurd ji derdê xerîbtiyê çavên xwe li dinê girtine û bi hesreta vegera welatê xwe di gorên xerîb de hatine bin axkirin. Dijmin ji bona ku vîna gelê Kurd binpêbike û di nava koletiyê de bifetsîne, di rêbaz û siyaseta xwe de berdewam dike. Ne xema dewleta Tirka ye ku zarokên mîna Seyîd Riza di nava pencên feqîrtiyê de bêne daqurtandin. Ne tenê zarokên Kurd ji birçîna dimrin, hemû mirovên ku nasnama wan tê mandila(înkar) kirin, dibin cangoriyên siyaseta dewleta Tirk. Feqîrtî lêgerînên hevalê Seyîd Riza yên azadiyê, ziwa nekirin. Dixebite, ked dide, xwêdanê dirjîne û weha nirxên jiyanê diparêze. Ev jî roj bi roj hezkirina welat di dilê wî de mezindike. Bi naskirina rastiya pergala deshilatdar kîn û qehra di dilê wî de zêdedibe. Li ser riya gihiştina jiyaneke azad lêgerîna wî heye. Heval Seyîd di temenê 22 saliya xwe de berê xwe dide çiyan û beşdarî meşa azadiyê dibe.
Gerilayekî Ku Bi Rêncbertî Û Dilnizmiya Xwe Dihate Naskirn.
Hevalê Seyîd Riza di sala 2005 an de beşdarî gerila dibe. Roja ku bejna xwe ya dirêj bi cil û bergên gerila dixemilîne, pêlava xwe dike lingê xwe, çeka xwe dide milê xwe û rext li newqa xwe girêdidê, ew roj cejna wî ye. Ji bîr nake ku kefiya gerila bide ser milê xwe û weha ji xwe re bibêjê “ez jî bûme gerila û li serê çiyan jiyandikim”. Nasnama xwe weke gerilayekî dihilbijêre û di çiyan de dest bi têkoşînê dike.
Perwerda xwe ya şervanê nû li herêma Xinêre dibîne. Di demeke kin de fêrî jiyana gerilayetiyê dibe. Bi biryar û baweriyeke xurt derbasî herêma Xakurkê dibe û tevlî piratîkê dibe. Pir zêde di şert û mercên çiyan de zehmetiyê nakşîne. Bi xebata xwe zû bi hevaltiya çiyan hevsengiyê çêdike. Di çiyan de her gaveke ku tavêjê, bi armanca pêkanîna erkên xwe yên şoreşgerî, meşa xwe didomîne. Bi hestên hezkirinê, hevaltî û rêzgirtinê dilê xwe tijîdike. Di paşerojê de, wan rojên ku bi êş jiyan kirine tu carî ji bîr nake û weha nirxên hevaltiyê û jiyanê dizane. Pênûsa ku tu carî nexistiye destê xwe, êdî dikare têxê nava tiliyên xwe. Ji bona ku li ser parêznameyên Rêber APO dahûrînê bike û kûr bibe, li çiyan xwe fêrî xwendin û nivîsandinê dike. Êdî dikare pirtûkê bigire destê xwe û bixwîne. Bi lênûsa xwe re hezkirina xwe ya jiyanê parvedike.
Zagros Li Benda Lawikê Xwe bû
Bi heybeta şoreşgertiyê di dawa Zagors de gerandin, di asoyên çiyan de hilkişandin, di deşt û zozanê wê de rêveçûn û ji ava wê vexwarin, dilê hevalê Seyîd Riza hînik dikir. Ew li benda wan rojan bû ku weke şoreşgerekî di çiyan de têkoşînê bike. Bi wê xirûşmendiyê derbasî qada Gerdiyan dibe. Li Govendê, Şemzînan û Xapûşkê dimîne. Li qada Gerdiyan gerilayetî kirin, kedeke mezin dixwaze, hevalê Seyîd Riza jî her çiqasî kar bikrana û westiyabûna jî, ew qasî wijdana wî rehet dibû. Heger tevlî jiyanê nebûna, sebra wî nedihat. Her rojeke ku di çiyan de derbas dikir, bi rastiya jiyana gerila re dipijiya. Ev pijandin jî ristekî(rol) wî ya mezin di jiyanê de çêdikir. Ne xerîbe ku hevalên li derûdora wî pêve werin girêdan, ji ber ji hevalên xwe pir hezdikir. Di demeke kurt de dest bi çûyîna çavdêriyê dike. Li ser tektîkên şer lêhûrbûna wî pêşdikeve. Di çelakiyên leşkerî de pêşengtî dike û hêdî- hêdî bi rastiya şer re rûbirû dimîne. Hevalên wî li kêleka wî birîndar dibin û şehîd dikevin. Şopên xwîna hevalên wî li ser kincên wî dimînin, ev dide xuya kirin ku gelek heval di hembêza wî de şehîdketine. Gerilayê şerker her ku diçe girêdana wî ya bi jiyanê re zêdetir dibe. Di jiyanê de gelek bê deng e. Di çavên wî de nepeniyên ku nedihatin xwendin û veşartîbûn dihatin pêjinkirin. Kesayeteke pir hestiyar û dilovan dihate naskirin. Di qada şer de berpirsyartiya yekîneyeke biçûk dikir. Li gorî vê yekê çi tişta ku ji serleşkerekî şer tê xwestin, ewî ked dida ku wî tiştê pêkbîne. Her weha bê hesab bi ser kar de diçû.
Heval Seyîd Riza di sala 2009 an de derbasî qada Avaşîn dibe û beşdarî perwerdeyeke bîrdozî û leşkerî dibe. Di kevîkên Avaşîn de şopên lingê wî dimînin. Li ser kevirên Avaşîn bîranînên wî dimînin, lê mixabin Avaşîn texmînnake ku wê hevalê wê, jê qutbibe. Di perwerdê de li ser parêznameyên Rêber APO lêhûrbûnê dike û xwe amade dike ji bo ku bikarbe di pêvajoya çaramîn de erkên xwe pêkbînê. Piştî qedandina perwerdê dîsa jî derbasî qada Gerdiyan dibe.
Şehîd Seyîd Riza Bi Xwîna Xwe Peyva Berxwedaniyê Dinivîsîne.
Hevalê Seyîd Riza vedigere Gerdiyan. Derbasî Xapûşkê dibe. Gelek xwîngerme, gava ku diçe keşfê herdem li bendê ye ku dijmin derkevin erazî. Vê carê şensê wî heye û leşkerên Tirk derdikevin erazî. Hevalê Seyîd Riza gurûpa xwe komdike û pîlansaziya xwe çêdikin. Gurûpa wan çar hevalên xortin û hevaleke jine, ango pênc kesin û hevalê Seyîd Riza serleşkerê wan e. Bi hev re dijmin ji sibehê heya nîvro keşfdikin. Pişt re li gorî pîlansaziya xwe dikevin tevgerê. Sê hevalên xort di gurûpa parastinê de cihê xwe digirin. Hevalê Seyîd Riza û hevala jin jî cihê xwe di gurûpa êrîşê de digirin. Piştî ku gurûpa parastinê cihê xwe digre, Seyîd Riza û hevala xwe dikevin tevgerê. Çeka wan di destê wan deye û hêdî-hêdî ber bi dijmin ve diçin. Xwe digihînin serê gir. Hevala jin bumba xwe dixe destê xwe, hevalê Seyîd Riza jî çeka xwe digre destê xwe û ber bi armanca xwe ve diçin. Hevala jin çawa bumba xwe tavêje nava leşkerên Tirk, hevalê Seyîd jî dirabe ser xwe ji bo ku guleyan bireşîne, lê belê dijmin wî ji dûrve gulebaran dikin û giran birîndar dibe. Gotina wî ya yekem dibêjê “ heval ez birîndar bûm”.
Hevala jin bi lez ber bi wî ve direve. Lê mixabin birîna hevalê Seyîd gelek girane û nikare bimeşe. Lewre hevala jin di milekî de bi dijmin re ketiye nava pevçûnê, di milekî dîtir re wî bi erdê ve dixişikîne heya deverekê. Hevalê Seyîd Riza ji hevala xwe re dibêjê “ tu biçe gazî hevalan bike ezê li benda we bim heya hûn werin” hevala jin naxwaze biçe û wî tenê bihêle, lê belê ew israr dike. Di dawiyê de dibêjê “silavên min li hevalan bike û ji wan re bibêjê ez gelek ji wan hezdikim.” Bi gotina van peyvan re xatir ji hevdû dixwazin.
Hevalê Seyîd Riza bi birîndariya xwe li dijî dijmin şerdike. Dibe ku pir bi êş be ez vê hevokê binivîsînim, lê belê hevalê Seyîd Riza jî weke hevalên dîtir radestbûnê napejrîne û bumba xwe bi xwe ve diteqîne. Bi teqîna wê bumbê ve dilê hemû hevalan bi xwe re perçekir. Ji ber ku şehadeta hevalê Seyîd bandor li hemû hevalan kir.
Hevalên wî yên şoreşê
- Ayrıntılar
Mardîn careke din çavên xwe ji xewa şêrîn vedike, ji bona afirandina jiyaneke aza û bi rûmet, careke din zarokên xwe bi hêviya rojên xweş û şad ji bona nûrojeke serfiraz hembêzdike.
Sala 1997 an bû em li qada Mardînê bûn, hejmarê me bi qasî sê heyanî çar hevalan bûn, me xwe mîna yekîneyekî bi rêxistin kiribûn. Ji bona ku em amadekariyên erzaqan têra demekî dirêj bikin, me erzaqên xwe ji gundan derdixist. Bi taybet wê demê û di wan şert û mercan de peydakirina pêdiviyên xwe yên xwarinê pir zor bû. Ji milekî ve operasyon her tim hebûn û ji milê din ve li ser gel zilm û zordariyeke mezin hebû. Li her deverî şer û pevçûn hebûn, ji ber wê hinek zehmetî û zoriyê xwe hebûn.
Hem ji bona Bagokê û hem ji bona deverê din jî ev her wisa bû, tenê li devera Omeriyan hinekî derfetên xwe hebûn. Ji ber vê yekê me xwest ku em hinek amadekariyên erzaq ji wan deran derxin. Çûyîna me ya gund çêbû û du yekîneyên hevalên ku di nava gel de xebatê didin meşandin, wê bi me re hatibane. Me ji derveyî gund hevdû dît, karê xwe bi rêxistin kir û gava ku em ji gund derkevin emê li kûderê hevdû bibînin, me cî diyar kir.
Me ji hev re got: kîjan gurûp berî gurûpa dîtir bigihêjê cihê ku me diyarkirî, pêwîste li benda gurûpa dîtir bimîne û em bi hev re herin cihê xwe. Hevalên din, bi şêweyê du yekîneyan di nava gunde belavbûn, lê belê em sê heval bûn û me bi hev re tevger dikir. Ji ber ku gundê Cinate mezin bû, em di nava gund de belavbûn, wê demê qereqol jî ji gund ve nêzbû. Heyanî derengê şevê em di nava gunde digeriyan. Me karê xwe heyanî astekî bi dawî kiribû, gundiyan jî amadekariyê xwe dikirin ji bona ku xewbikin, me biryar da em ji gund derkevin.
Li herêma Mardînê car caran dijmin li derûdorê gundan kemîn tavêtin, ji ber vê yekê bi şev derketina ji gund hinekî xeteriyên xwe hebûn û em her dem şiyarbûn. Lê belê vê carê me hesabê vê yekê nekiribû, wê demê tava heyvê hebû û ronî bû. Demjimêr di navbera yazde û dozdehan de bû. Ji ber wê yekê min digot em zû ji gund derkevin û biçin, heval li benda me ne û dem dereng e. Wê demê ez bi bayê bezê li pêşiya hevalan bi rêketim, hejmarê me jî wê demê bi qasî sê hevalan bû, lê hevalên din hejmarê wan şeş heval bûn. Dema em ji gund derketin bi qasî bîst gavan ez li pêşiya hevalan bûm û dema em nêzî cihê rendewiyê bûn, min dît sê kes li cihê rendewiyê hereket dikin, wê demê min ji xwe re got: “ew hevalin li ser rê ne, li benda me sekinîne, da ku em bigihêjin hev û bi hev re biçin cihê xwe”. Wê gavê ne dijmin û ne hizrandina kemînê di bala min de hebû, ji ber wê yekê heyanî çeka xwe jî min ji milê xwe ne anîbû xwarê. Gava ku em nêzîkî cihê rendewiyê bûn, ewê li wê derê sekinîbûn dijmin bûn û di kemînê de li benda hatina me bûn. Ew cihê ku me lê rendewî dayî hev, cihê gihandina riyan bû, cihekî kavil bû, dîwar û kevir li wê derê hebûn û ji bo vedana kemînê cihekî herî baş bû. Dema ku bi qasî pazdeh heyanî deh gavan em nêzî cihê rendewiyê bûn, min bihîst dengek tê û bi tirkî gazîdike û dibêje “dûr sen kîmsin”, ango bisekne tu kiyî û pêre pêre wan ez dame ber gulayan, min xwe avête erdê, lê belê hevalên ku li pişt min dihatin hêstir di destê wan de bûn. Gava ku dijmin gule berdane me, wan hevalan serê hêstiran berdan û hêstir di nava gund de belavbûn. Ez di nava wan de mabûm û gule weke baranê bi ser min de dibariyan, lê belê guleyên dijmin li min neketibûn. Dema ku leşkeran li min dayî jî min texmîn dikir ku hevalin, ji ber wê yekê min bi dengekî bilind gazî dikir “hevalê Sadiq guleyan nereşîne ser me de, em hevalin”. Heyanî wê gavê jî min texmîn nedikir ku dijmin e. Min ji xwe re digot qey, hevalê Sadiq, Serdar, Dijwar û hevalê dîtirin. Piştî wê leşkeran tekmîla xwe dane qereqolê û ji wan re gotin: Me gerila xistine kemînê û me du heb ji wana kuştine, fermandarê wan jî sipasiya wan dikir û ji wana re digot: “Destê we saxbe, destê xwe nedin cenazê wan emê seharê werin wan bibin”. Lê piştî xolekî du xolekan dema ku leşkeran xwestin sacûrê xwe bigherin, wê gavê min firsend bi destê xwe xist û min Qilêşa xwe li wan rastkir. Sê leşker li pêşiya min li ber dîwar xuyadikirin, dema min gule yek bi yek li wan didan. Min guleyên xwe didîtin çawa li wan diketin, ji ber ku wê gavê min didît ew leşkerê li ber dîwar sekinîn, yek bi yek dikevin erdê. Piştî wê êdî deng ji wana derneket, lê di wê navberê de min hew dît ku bumbeyek li ber min ket û teqiya. Ji ber ku ez pir nêzîkî wan bûm, gelek perçeyên bumbê li min ketin. Piştî ku bumbe teqiya, min ji xwe re digot: “xilasiya min nîne”, ji ber ku perçe gelek li canê min ketibûn û xwîn ji cihê birînan dihat. Min ji xwe re digot: “çi dibe bila bibe pêwîste ez di nava lepê wan de nemînim û ez zû ji vê derê derkevim”. Min xwe bi şûnve da û min xwe hilda saxlemiyê. Bi qasî sed gavan min xwe ji cihê kemînê dûrxist. Min ferqkir ku xwîn gelek ji birînên min diherike, min şûtika xwe li cihê birîn girêda da ku xwîn hinekî bisekine û ez hêza xwe wenda nekim. Hevalên dîtir hemû ji hevdû qutbibûn û di nava gund de belav bibûn. Yê ku hinekî ew dever nasdikir ez tenê bûm. Dema heval pêdihisin ku kemîn heye, bi riya Bêtêlê xeberê didine hev û piştî demekî digihêjin hev, heyanî wê demê min jî xwe gihande wan. Dema ku ez gihîştime wan alîkariya min kirin heyanî me xwe gihande cihê xwe. Heyanî du rojan derman nînbû, rewşa min jî ne baş bû. Piştî ku em gihîştin hevalan, me derman peyda kir û hevalan birînên min dermankirin. Di wê navberê de dijmin kete nava tevgerê de, lê mixabin tu encam bi dest nexistin. Dijimin digot me du gerila kuştine, lê belê seharê gava ku hatin cihê kemînê û dîtin du leşker hatine kuştin û yek jî birîndare. Ji dîne xwe derketin û xwestin ku qehir û kerba xwe bi serê gundiyan de derxînin. Gundî dibihîsin ku tiştek ji hevalan ne hatiye û du leşkerên dijmin hatine kuştin, gelekî dilşad dibin.
Diyar Afrîn
- Ayrıntılar